كلمه 1- قال أمير المؤمنين 7: طوبى لمن عصى فرعون هواه و أطاع موسى تقواه «أو عقله»

ترجمه: خوشا بر آنكس كه با فرعون هواى نفس خود مخالفت كند و موساى عقل و تقواى خود را اطاعت كند.

شرح: حضرت اشاره فرموده كه هركس را در باطن و در عالم صغير موسى و فرعونى است و اگر بخواهد مقام كمال موسوى را دريابد با فرعون نفس خودبين مخالفت كند و گرنه چون فرعون غرق درياى هلاك شود و اگر اطاعت موساى عقل و ايمان كند مانند موسى به تحيّت حضرت حقّ كه‌ سَلامٌ عَلى‌ مُوسى‌ وَ هارُونَ‌ فرمود و از مؤمنان خاصش خواند كه‌ إِنَّهُما مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِينَ‌[1] سرافراز گردد و در آسمانهاى عوالم عقلى با موسى هم پرواز شود پس خوشا به حال آنكه ضد فرعون نفس و مطيع موساى عقل است.

كلمه 2- قال أمير المؤمنين 7: رأس الفضائل ملك الغضب و إماتة الشّهوة

[2].

ترجمه: سرآمد صفات فاضله آنست كه انسان مالك غضب خود شود و شهوت را بميراند.

شرح: يعنى افضل صفات آنست كه انسان مالك شهوت و غضب خود و نفس ناطقه‌اش حاكم بر اميال و هواى حيوانى گردد و هرجا شهوت و غضب خواست در مقابل عقل قدسى عرض اندام كند، اين دو قوه را به كلّى در برابر اراده عقل مغلوب گرداند و غرض از جهاد اكبر همين مخالفت با شهوت و غضب است كه انسان به هر مقامى رسيد از مراتب عاليه علم و معرفت و سعادت به واسطه مخالفت با هواى نفس‌

[1] - صافات/ 121 و 123

[2] - غرر و درر آمدى، شرح آقا جمال خوانسارى، ط 1، ج 4، ص 49، ش 5237.