در وجود خودتان هم دلائلى است. چون در عالم خلقت و آفرينش هر چه هست نمونه‌اى از آن در انسان موجود است مانند كيفيت و هيئت خلقتش كه در تمام نيازمنديهاى او سودمند است و منظره و چهره زيباى او و تركيب غرائز عجيب و شگفت انگيز و قدرت و توانائى بر كارهاى غريب و اختراع و صنعتهاى گوناگون و تحصيل درجات و كمالات فراوان در جهات مختلفه و در مجمع البيان و تفسير على بن ابراهيم از حضرت صادق 7 نقل كرده كه يعنى خداوند تو را شنوا و بينا و داراى غضب و رضايت و خشنودى و احساس گرسنگى و سيرى قرار داد و تمام اينها از دلائل توحيد او است‌ أَ فَلا تُبْصِرُونَ‌ آيا با نظر دقت و بصيرت باين امور نمى‌نگريد.

إِنَّ هذا لَهُوَ حَقُّ الْيَقِينِ‌ در مجمع گفته اضافه حق به يقين با اينكه هر دو بيك معنا است بمنظور تاكيد است يعنى اين تقسيم بندى اصناف سه‌گانه كه در آخر سوره واقعه است مطلب حقى است كه شكى در او راه ندارد و يقينى است كه هيچ گونه شبهه‌اى در او نيست و گفته شده اين جمله تقديرش چنين است حقّ الأمر اليقين يعنى واقع امر و حقيقت مطلب يقين است.

كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ‌ مرحوم طبرسى گويد يعنى اگر واقع مطلب را بطور علم و يقين ميدانستيد همين يقين شما، شما را از افتخارات و مباهات به عزت و قدرت و كثرت و زيادى فاميل و امور واهى و موهوم باز ميداشت و علم اليقين آن مرتبه‌اى از يقين است كه از اثر او سينه انسان پس از فشار و تشويش آرامش و آسايشى مييابد و لذا در باره خدا متيقّن اطلاق نميشود لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ‌ يعنى مسلم مى‌بينيد دوزخ را هنگامى كه در روز قيامت نمايان و آشكار مى‌شود پيش از دخول شما در آن‌ ثُمَّ لَتَرَوُنَّها عَيْنَ الْيَقِينِ‌ يعنى پس از دخول بطور محسوس و ملموس و عين اليقين مى‌بينيد كما اينكه حق اليقين و محض اليقين هم گفته مى‌شود يعنى بعد از چشيدن عذاب با مشاهده و حس مى‌بينيد تمام شد مطالب طبرسى در مجمع البيان.

و من ميگويم (مجلسى) بعضى از اهل تحقيق براى يقين سه درجه گفته 1- علم اليقين كه از اثر دليل و برهان يقين براى انسان حاصل شود مانند كسى كه با ديدن دود يقين بوجود آتش نمايد. 2- عين اليقين كه اثر ديدن و مشاهده آن چيز است مانند كسى كه با چشم خود آتش را ببيند. 3- حق اليقين كه اثر تماس با آن چيز و اثر پذيرى از آن چيز است مانند كسى كه وارد آتش شده و خود حالت حرارت و سوزندگى را گرفته باشد و بعدا بحث مختصرى در اين موضوع خواهد شد.

اخبار: