پس فرمودند: آيا كسى كه آسمانها و زمين را با بزرگى جِرم و عظمتشان آفريده باشد قادر نخواهد بود كه شَى‌ء صغيرِ حقير را بيافريند؟ بلى قادر است بر آفريدن آن و اوست بسيار آفريننده بسيار دانا. مقصود آن است كه هرگاه آفريدن آسمانها و زمين عظيم‌تر و از اينكه شما بر آفريدن آنها قدرت داشته باشيد دورتر باشد از اعاده نمودن چيزى كه كهنه شده باشد پس چون تجويز مى‌كنيد از خدا آفريدن آنچه را نزد شما عجيب‌تر[1] و پيش شما دشوارتر است و تجويز نمى‌كنيد از خدا چيزى را كه نزد شما آسان‌تر مى‌نمايد؟!

پس حضرت صادق سلام اللَّه عليه فرمودند: اين است جدال به طريق بهتر؛ از براى آنكه عذر كفّار به اين جدلْ كوتاه و شبهه ايشان زايل شد.

و امّا جدال به غير طريقه بهتر آن است كه منكر شوى حقّى را كه قادر نباشى كه جدا سازى آن حقّ را از باطل كسى كه با وى جدال مى‌كنى، بلكه دفع‌[2] مى‌كنى آن كس را از باطل به انكار حقّى و اين البتّه حرام است؛ زيراكه تو[3] در اين هنگام مثل آن مرد باطلى در اينكه آن حقّى را منكر شده و تو حقّى ديگر را منكر شده‌اى‌[4].

فصل [علم نافع و علامات آن‌]

بدان كه علم نافع صفات و علامات و آداب بسيار دارد. از حضرت امام جعفر صادق 7 در آيه‌اى كه در كلام اللَّه نازل شده: «إِنَّما يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ»[5] مروى است كه: مراد از علما كسى است كه فعلِ او مصدِّق قولِ‌[6] او باشد. و هركه فعلش مصدِّق قولش نباشد او عالم نيست‌[7].

[1] - عجيب‌تر/s عَجب‌ترين.

[2] -s - سازى آن ... دفع.

[3] -s - تو.

[4] - التفسير امام حسن عسكرى 7: 527 ح 322. الاحتجاج 1: 14.

[5] - فاطر: 28.

[6] - از آغاز آيه شريفه تا اينجا درa نانوشته است.

[7] - الكافي 1: 36 ح 2. جوامع الجامع 3: 122. منية المريد: 181.