نام کتاب : تبيين و نقد نظريه ماده و صورت در فلسفه اسلامى و مقايسه آن با فيزيك كوانتوم نویسنده : مصطفوى، نفيسه جلد : 1 صفحه : 69
خاص علت تامه بر معلول همان علت است و ميان
امور بالفعل و بالقوه، تقدم طبعى و علّى، به صورت علىالاطلاق مطرح نمىشود.
رابطه تقدم و تأخر «شىء بالقوه» با «شىء بالفعل خودش»
تقدم زمانى
مسلم است كه شىء بالقوه، بر بالفعل خودش، تقدم زمانى دارد، چرا كه
يكى از سه شرط انتزاع مفهوم قوه تقدم زمانى است؛ يعنى شىء بالقوه،
نسبت به بالفعل خودش تقدم زمانى داشتهباشد.
تقدم طبعى
الف) در تركيبات صناعى: اگر شىء بالقوه، علت مادى براى شىء بالفعل
شود، علت ناقصه بودنش دليل است بر تقدم طبعى بر شىء بالفعلش؛ مانند تقدم طبعى چوب
(بالقوه) بر ميز چوبى (بالقوه) بر ميز چوبى (بالفعل). ب) در حركتهاى جوهرى: طبق
اصول صدرايى، شخص واحد است كه انواع نامتناهى در آن بالقوه (انتزاع مىشوند)، يك
شخص است. دوئيتى نيست تا عليتى باشد؛ مگر آنكه بگوييم يك شىءدر مرحلهاى از
زمان، علت معده براى همان شىء در مرحلهاى از زمان، علت معده براى همان شىء در
مرحله بعدى است؛ مثلًا نطفه، علت معدّه براى نوزاد است و تقدم طبعى دارد.
نام کتاب : تبيين و نقد نظريه ماده و صورت در فلسفه اسلامى و مقايسه آن با فيزيك كوانتوم نویسنده : مصطفوى، نفيسه جلد : 1 صفحه : 69