معانى متأخر قوه در فلسفه اسلامى‌

در فلسفه اسلامى معاصر، سه معنا براى «قوه» متداول است:

الف) قوه فاعلى كه منشأ صدور فعل است؛

ب) قوه انفعالى كه ملاك پذيرش فعليت جديد است و در اين مبحث همين معنى اراده مى‌شود؛

ج) قوه به معناى مقاومت كه در برابر «لاقوه» به كار مى‌رود؛[1]

البته علامه طباطبايى، قسم سوم را به عنوان معنايى مجزا، در بدايه الحكمه ذكر نكرده است:

بايد توجه داشت كه تعبير «قوه» يا «آنچه بالقوه است» همان‌گونه كه بر حيثيت قبول و پذيرش اطلاق مى‌شود، بر حيثيت فعل و تأثير نيز در صورت شديد بودنش اطلاق مى‌گردد، و همان‌گونه كه در مورد مبدأ قبول به كار مى‌رود. در مورد مبدأ فعل نيز استعمال مى‌شود؛ مثلًا به مبادى آثار نفسانى (آثارى چون شنيدن، خيال كردن وغير آن) قواى نفسانى، و مبادى آثار طبيعى، قواى طبيعى اطلاق مى‌شود.

استعداد

دربسيارى از موارد لفظ استعداد به جاى قوه به كار مى‌رود؛ از اين رو بجا است كه با مفهوم و معناى استعداد آشنا شويم.

علامه‌طباطبايى استعداد را چنين معرفى مى‌كند: «آمادگى خاص شى‌ء براى تبديل شدن به شى‌ء ديگر در ارتباط با شى‌ء مستعد «شى‌ء تبديل‌ شونده» استعداد ناميده مى‌شود.»

[1] - آموزش فلسفه، ج 2، ص 240.