وكلامه آن باز مى‌گردد؛ و اين‌كه هيولى قبل از صورت جسميه فعليت داشته باشد، معارض با قول ايشان، مبنى بر ملازمت دائمى صورت جسميه با هيولى است و اگر قوه صورت جسميه را نداشته باشد، در اين صورت هيولى، قابل براى چيزى است كه قوه قبول آن را ندارد و در اين صورت اساس برهان، از بين مى‌رود.[1]

در اين اعتراض بر اين نكته تأكيد شده كه امر بالقوه، بايد فعليت داشته باشد، چرا كه اگر قوه را عرض خارجى بگيريم نياز به جوهر بالفعل دارد، و اگر آن را عارض تحليلى بدانيم، كه رأى درست‌ترى است، نياز به معروض‌

بالفعل و امر عينى داريم تا از آن عارض تحليل انتزاعى كنيم. در هر حال اگر هيولاى اولى براى صورت جسميه امر بالقوه است از آن‌جا كه امر بالقوه بايد فعليت داشته باشد، قبل از صورت جسميه فعليت داشته باشد، قوه محض نبوده است.

اعتراض چهارم‌

از اين‌جا به بعد اعتراضات به عرضيت خارجى بودن امكان استعدادى و اشكالات حاصل از آن برمى‌گردد.

امكان استعدادى مفهومى است انتزاعى و نمى‌توان براى آن ما بازاء عينى [ماهيت مستقل از موضوع‌] اثبات كرد؛ مثلًا معناى‌

[1] - ان القوه متقدمه على الفعل زماناً فان اعتربت الهيولى الاولى قوه للصوره الجسميه ايضا لزم تقدمها عليها بالزمان ولزم ان يكون لها فعليه قبل حدوث الصوره الجسميه. فينقل الكلام اليها مع انه يعارض قولهم بملازمه الصوره الجسميه للهيولى دائماً و ان لم تعتبر قوه للصوره الجسميه لزم كون الهيولى قابله لما ليس فيها قوه قبوله فى ذلك هدم لاساس البرهان. همان، ص 143.