استعمار كثيف، با چهره‌هاى گوناگون از قبيل: نشر تمدن، گرفتن امتيازات، ايجاد مدارس و آموزشگاه‌ها با اداره استادان خارجى، و تشكيل مؤسسات زبان، وارد شرق شد و تمام زمينه‌هاى جوامع اسلامى را زير نظر گرفت.

جوامع اسلامى، عموماً مورد استثمار اقتصادى غرب قرار گرفت، و از هر جهت ناتوان و محروم شد، چرا كه مسلمانان هدف حمله و هجوم قرار گرفته و دچار شكنجه و فشار استعمار شدند، و چون قدرت‌هاى سياسى در اكثر كشورهاى اسلامى از مسلمانان سلب شده بود، غرب كوشيد آنها را تا حد نازلترين طبقات اجتماع تنزل دهد.

سخنى از يك غربى‌

«هنتر» كه خود غربى است درباره مسلمان دوره گذشته «هند» مى‌گويد:

«مسلمانان پايين‌تر و عقب افتاده‌تر از هندوها نبودند؛ بلكه اين حكومت انگليس بود كه آنها را چنين سركوب كرد»[1].

قدرت حاكم و سلطه نيرومند غرب مى‌كوشيد كه حتى رابطه مردم را با سنن و نظامات، و آداب و فرهنگشان قطع كند و مردم را به اقتباس فرهنگ تازه غرب وادار نمايد.

مسلمانان خود داراى ايدئولوژى؛ يعنى: طرز تفكر و تاريخ و فرهنگ اختصاصى مى‌باشند، ولى كوشش و تلاش استعمار براى اين كه فرهنگ غرب را در مغز مردم مسلمان فرو كند، شكافى در جامعه اسلامى ايجاد كرد، اين شكاف از طرف قدرت حاكمه، به صورت تصادم و اختلاف دامنه‌دارى درآمد، به اين ترتيب كه: آنهايى كه بر ضدّ سنت‌ها و نظامات عالى خود قيام كردند، متجدد

[1] - اسلام و غرب: 13.