«اجمال و تفصيل بين ذات و قلم و علوم و لوح»

در اين‌صورت بين ذات و قلم، از جهت اجمال و كليت، و اين‌كه اشيا در آن‌اند، همانندى برقرار است، لذا بين علم و لوح هم از جهت تفصيل و از جهت ظهور اشيا در آن‌دو- بر گونه جزيى- مشابهت است، بنابراين قلم از اين وجه، در مرتبه كونى آينه ذات است، آن‌چه كه در ذات به گونه كلى و اجمال مندرج است، همان در قلم، به گونه كلى و اجمال به امانت موجود است، و لوح محفوظ نيز ازاين‌رو در مرتبه كونى، آينه قلم است، پس آن‌چه كه در قلم بر گونه كلى و اجمال ظاهر است، همان به گونه جزيى و گستره در لوح ظاهر مى‌باشد.

«اجمال و تفصيل بين عرش و كرسى»

بنابراين همان‌گونه كه دانستى عالم كتابى فشرده است و ام الكتاب نام دارد، و كتابى گسترده است كه موسوم به كتاب مبين است و كتاب فشرده، عبارت از عقل است و كتاب گسترده لوح محفوظ، همين‌طور بدان كه عالم ملك را كتابى فشرده است كه عبارت از عرش است و كتابى گسترده كه عبارت از كرسى، پس به اعتبار نهاده‌شدن آن‌چه كه مى‌خواهد در كرسى گسترش دهد و در عرش (فشرده) است، بدان ام الكتاب مى‌گويند، و به اعتبار گسترش آن‌چه كه فشرده است و در كرسى گسترده مى‌باشد، بدان كتاب مبين گفته مى‌شود، همان‌طور كه بين عرش و قلم از جهت اجمال و كليت و بودن اشيا در آن بر دو گونه كلى همانندى است، همين‌طور بين كرسى و لوح‌