آن هم نماز را برگزيديم و شاخصه‌هاى اصلى اقامه وجه‌اللهى آن را توصيف كرديم و چگونگى احياى توجه قلبى را هنگام اقامه آن به تصوير كشيديم.

نماز

نماز برترين آيين عبادى و جامع‌ترين آنهاست، زيرا خاصيت هر يك از عبادات- مانند خاصيت حج در توجه به كعبه، روزه در مبطلات روزه، جهاد در مبارزه با نفس و زكات در روى‌گردانى از مايملك- در نماز وجود دارد.[1] اين هويت جمعى و مجمع‌الخصائصى، نقشى محورى به نماز بخشيده و آن را عمود ايمان و ستون دين ساخته است؛ به‌گونه‌اى كه اگر كسى نماز را با تمامى شرايط ادبى به‌پا دارد، درحقيقت روح هر يك از عبادات، يعنى خصيصه اختصاصى هر يك از آنها را در قلب خود احيا كرده است و تلاش مستمر در احياى آن خصايص، وى را در انجام بدنه هر يك از آن خصايص، يعنى اعمال ظاهرى عبادات توانا مى‌سازد.

بنابراين نمازگزارى كه به اندازه گنجايش خود، نماز را با آدابش اقامه مى‌كند، به همان اندازه از انجام ديگر اعمال عبادى كه مظاهر خصايص نماز هستند، ابا ندارد؛ تا جايى‌كه آن عبادات را نه با رنج و الم، كه به آسانى و با لذت انجام مى‌دهد؛ براى مثال، يك نمازگزار با وجود كار و مشغله فراوان، از آنها روى مى‌گرداند و نماز را اول وقت اقامه مى‌كند؛ به آسانى زكات مال را ادا مى‌كند و از روى‌گردانى از مال دنيا دردمند و رنجور نمى‌شود. از اين‌رو به‌پا داشتن نماز درحقيقت برپا داشتن تمامى آيين‌هاست و ارزش نهادن به نماز ارزش‌گذارى به همه آيين‌هاست. اين جايگاه محورى، نماز را ملاك اعمال عبادى ساخته كه بهاى آن اعمال به قدر بها به نماز است و تباهى آن اعمال به قدر تباهى نماز است. به همين دليل، اگر كسى نماز را با مجد و شكوهش به‌پا ندارد و آداب قلبى‌

[1] - بنگريد به: حسن حسن‌زاده آملى، مقدمه اسرار الصلاة، نوشته مهدى سمندرى، ص 13.