البته سكوت لسانى- چنانكه سيد بحرالعلوم مى‌فرمايد- بر دو قسم است: يكى سكوت عام و ديگرى سكوت خاص. سكوت عام به اين معناست كه سالك، زبان از سخن زايد با مردم بپرهيزد و به سخنان لازم و ضرورى اكتفا كند. امام صادق (ع) فرمود: «زبانت را از بيان چيزى كه ضرورتى ندارد، بازدار.»[1] امام‌محمدباقر (ع) نيز فرمود: «شيعيان ما زبانشان بسته است.»[2]

سكوت خاص نيز به معناى حفظ زبان از هرگونه سخن با مردم، هنگام اشتغال به ذكر الاهى است‌[3] تا موجب غفلت نگردد.

2. سكوت قلبى‌

سكوت قلبى به‌عنوان بايسته سالكان و حال مقربان، اين است كه سالك هر انديشه غير الاهى را كه به‌عنوان سخن غير الاهى و غير واقعى در ذهن و دل وى خطور كرده است، از دل دور كند تا دل، مملكت نفس و ميدان تاخت و تاز شيطان نگردد و او را از توجه به خداى سبحان باز ندارد.[4] خداى سبحان در شب معراج، خطاب به حضرت خاتم 6 يكى از خصلت‌هاى بنده بهشتى را سكوت زبانى و قلبى دانسته و فرموده است:

«اى احمد! ... به بهشت مى‌رود آن بنده‌اى كه زبانش را در پوشد و آن را جز به قصدى وانگشايد و دل خود را از وسواس حفظ كند و آگاهى و نگاهم را محترم شمارد.[5]

[1] -« فاغلق باب لسانك عما لك بدٌ منه.»( محمدباقر مجلسى، بحارالأنوار، ج 71، ص 284.)

[2] - همان، ج 15، ص 186.

[3] - سيد مهدى بحرالعلوم، رساله سيرو سلوك، ص 159- 157؛ سيد محمدحسين حسينى طهرانى، رساله لب‌اللباب، ص 126 و 127.

[4] - بنگريد به: محيى‌الدين ابن‌عربى، رسائل، حلية الابدال، ص 4.

[5] - حسن ديلمى، إرشاد القلوب، ج 1، ص 374.