نخواهد چشيد. اى ابوذر، بوى بهشت به مشام كسى كه براى مردم‌فريبى در جستجوى علم باشد، نخواهد رسيد. اى ابوذر، هرگاه از تو چيزى پرسيدند كه پاسخ آن را نمى‌دانستى، پس بگو: نمى‌دانم، و خود را از پيامدهاى آن نجات ده و به چيزى كه نمى‌دانى، فتوا نده تا از عذاب خداوند در روز قيامت نجات يابى؛ اى ابوذر، گروهى از بهشتيان، از گروهى از اهل جهنم آگاه مى‌شوند و به آنها مى‌گويند:

«چه چيزى شما را جهنمى كرد، در حالى‌كه ما به بركت تربيت و تعليم شما بهشتى شديم؟» آنان در پاسخ مى‌گويند: «ما ديگران را به كارهاى خير فرمان مى‌داديم و خود به آنها عمل نمى‌كرديم.»[1]

4- 1. انگيزه الاهى (اخلاص)

پيامبر اكرم 6، در حديث بسيار مشهور و معتبرى مى‌فرمايد:

هر كس خود را چهل روز براى خدا خالص كند، چشمه‌هاى حكمت از قلب او بر زبانش جارى خواهد شد.[2]

نخستين موضوعى كه دانشجو بايد به طور جد به آن توجه كند، نيّت و انگيزه تحصيل است. بر اساس نظام اخلاقى اسلام، نيت و انگيزه، بيش از خود عمل اهميت دارد و به همين دليل است كه پيامبر اكرم فرموده‌اند: «نيت مؤمن بهتر از عمل اوست.»[3]

اصولًا، ماهيت هر عملى با توجه به نيتى كه فرد در انجام آن داشته است، مشخص مى‌شود،[4] بر اساس نظام اخلاقى اسلام، صرف «حُسن فعلى»، يعنى خوب بودن كار، براى ارزش‌گذارى اخلاقى آن كافى نيست؛ بلكه «حُسن فاعلى»، يعنى نيّت خوب داشتن در انجام آن، نيز بايد به آن ضميمه شود. افزون بر اين، در برخى روايات معتبر، نيت، عين عمل معرفى شده است.

امام صادق 7 فرمود: «نيت برتر از عمل است، آگاه باشيد كه نيت خودِ عمل است.» سپس در تأييد اين سخن آيه‌اى از قرآن را ذكر كردند كه مى‌فرمايد: «قُل كلٌّ يَعمَلُ على شاكِلَتِهِ‌؛ بگو همگان بر اساس شاكله خود رفتار مى‌كنند» و «شاكله» را به «نيت» تعريف كردند.[5] حضرت امام خمينى قدس سره در

[1] - محمدباقر مجلسى، بحار الانوار، ج 74، باب 4، ص 76، حديث 3

[2] - من اخلَصَ للَّه‌اربعينَ صَباحاً جَرَت ينابيعُ الحكمةِ من قلبِهِ على لسانِهِ.( همان، ج 67، ص 242، حديث 10)

[3] - نيةُ المؤمن خيرٌ من عَملِهِ.( همان، ج 70، باب 53، ص 189، حديث 2)

[4] - بنگريد به: همان، ج 70، باب 54، ص 249، حديث 24

[5] - محمدبن يعقوب كلينى، اصول كافى، ج 2، كتاب الايمان و الكفر، باب الاخلاص، حديث 4