اگر اين حالت نفسانى به گونه‌اى باشد كه كارهاى زيبا و پسنديده از آن صادر شود، آن را «اخلاق خوب» (اخلاق فضيلت) نامند و اگر افعال زشت و ناپسند از آن صادر گردد، آن را «اخلاق بد» (اخلاق رذيلت) گويند.

انديشمندان مسلمان و غيرمسلمان، براى «علم اخلاق» نيز تعاريف گونه‌گونى برشمرده‌اند. از ميان اين تعاريف به نظر مى‌رسد جامع‌ترين تعريف اين است كه بگوييم علم اخلاق علمى است كه با معرفى و شناساندن انواع خوبى‌ها و بدى‌ها، راه‌هاى كسب خوبى‌ها و رفع و دفع بدى‌ها را به ما مى‌آموزد.[1] يعنى هم بُعد شناختى و معرفتى دارد و هم بُعد عملى و رفتارى. علم اخلاق، همانند فلسفه و علوم عقلىِ محض نيست كه صرفاً بُعد عقلانى و نظرى انسان را تقويت كند؛ بلكه هدف اصلى آن، آموزش شيوه رفتار است.

2. انواع پژوهش‌هاى اخلاقى‌

امروزه محققان و انديشمندان علوم مختلف، پژوهش‌ها و تحقيقات متنوعى در باره اخلاق سامان داده‌اند، در اين راستا مى‌توان سه حوزه پژوهشى و مطالعاتى را از يكديگر بازشناخت:[2] مطالعات توصيفى، مطالعات هنجارى و مطالعات تحليلى يا فرااخلاقى. به اين اعتبار مى‌توان اخلاق را نيز به سه‌گونه تقسيم كرد كه در ذيل به توضيح و تبيين آنها مى‌پردازيم:

2- 1. اخلاق توصيفى‌

اخلاق توصيفى، همان گونه كه از نامش پيدا است، به توصيف و معرفىِ اخلاقياتِ افراد، گروه‌ها و جوامع مختلف مى‌پردازد. در پژوهش‌هاى توصيفى، صرفاً در پى توصيف و گزارش از اخلاقيات خاصى هستيم. اين‌گونه پژوهش با روش تاريخى و نقلى صورت مى‌گيرد و هدف از آن صرفاً آشنايى با نوع رفتار اخلاقى فرد يا جامعه‌اى خاص است و نه تحليل عقلى و فلسفىِ اخلاقيات گزارش شده و يا توصيه و ترغيب افراد به عمل بر طبق آنها و يا اجتناب از آنها. اين مطالعات را معمولًا، جامعه‌شناسان، مردم‌شناسان و مورخان صورت مى‌دهند.

[1] - بنگريد به: محمدتقى مصباح، فلسفه اخلاق، تحقيق و نگارش احمد حسين شريفى، ص 18؛ محمدمهدى نراقى، جامع‌السعادات، ج 1، ص 15- 9؛ محمدرضا مدرسى، فلسفه اخلاق، ص 17

[2] - براى توضيحات بيشتر، بنگريد به: ويليام كى. فرانكنا، فلسفه اخلاق، ترجمه هادى صادقى، ص 25 و 26؛ محسن جوادى، مسئله بايد و هست، ص 18- 15؛ محمدتقى مصباح، فلسفه اخلاق، تحقيق و نگارش احمدحسين شريفى، ص 23- 17