حجّت خداوند بر آفريدگان اوست، و همان كتابى است كه با دست جلال و جمالش نگاشته است، و همان پيكره تناورى است‌[1] كه بر اساس حكمتش بنا نهاده، و همان گرد آمده چهره هر دو جهان خلق و امر، غيب و شهود و مادّه و معناست، و چكيده‌اى از «لوح محفوظ» و همان گوهرى است كه گواهِ هر نهان است، و دليل ناروايى سخن هر ناشناسنده نپذيرنده است، و همان راهِ راست به سوى هر نيكى، و پل ارتباطى ميان بهشت و دوزخ است».[2]

و از همين روست كه عارفان، در آثار برجاى مانده خويش، گاهى عالم را «انسان كبير» تعبير مى‌كنند و آدم را «عالم صغير» و گاهى به عكس. عارف رومى در وجه جمعِ اين دو گفتار چنين مى‌گويد:

2. روان ساختنِ روزى‌هاى پاكيزه بر آدميان‌

جمله «اجْرى‌ عَلَيْنا طَيّباتِ الرِّزْقِ» و جمله پيشين در دعا: «الْحَمْدُ للَّهِ الذَّى‌ اخْتارَ لَنا مَحاسِنَ الْخَلْقِ»، تقرير و تبيين آيه زير است كه فرمود:

[1] - الهيكل: اندام، پيكر، پيكره، مجسمه، صورت انسان يا حيوان، پرستشگاه بت، بناى معبد

[2] - مجموعه رسائل، ص 308

[3] - مثنوى، دفتر چهارم، بيت 521- 529.