اخلاق

«اخلاق» جمع «خُلق»( بر وزن قُفل) و «خُلُق»( بر وزن افق) است؛ که در اصل به یک ریشه بازمی‌گردند. «خَلق» به معنی هیئت و شکل و صورتی است که انسان با چشم می‌بیند و خُلق به معنی قوا و سجایا و صفات درونی است؛ که با چشم دل دیده می‌شود.[1]

علامه مجلسی، در تعریف اخلاق می‌گوید:

«خُلق ملکه‌ای نفسانی است که کار از او به آسانی صادر می‌شود. پاره‌ای از آن‌ها ذاتی و فطری است و پاره‌ای از آن‌ها اکتسابی است که نیاز به تفکر، مجاهدت و ممارست و تمرین نفس دارد تا به صورت خُوی و عادت درآید».[2]

فیض کاشانی می‌نویسد:

«اگر هیئت راسخ در نفس، مبدأ صدور أفعالی پسندیده از نظر عقل و شرع باشد، آن را خُلق نیک گویند و اگر باعث صدور افعال ناپسند شود آن را خُلق بد گویند».[3]

ابن مِسکَوَیه می‌گوید:

[1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن.

[2] . «الخُلق‌ بالضم‌ ملكة للنفس‌ يصدر عنها الفعل بسهولة و منها ما تكون خلقية و منها ما تكون كسبية بالتفكر و المجاهدة و الممارسة و تمرين النفس عليها فلا ينافي وقوع التكليف بها كما أن البخيل يعطي أولا بمشقة و مجادلة للنفس ثم يكرر ذلك حتى يصير خلقا و عادة له‌ ». بِحار الانوار، ج 67، باب 59، ص 372.، ذیل حدیث 18.

[3]. فیض کاشانی، محمد محسن، الحقائق فی محاسن الاخلاق، ص 54.