4. حكمت آموزى‌

از ديگر ويژگيهاى داستانهاى قرآن، حكمت‌آموزى و كشف حقايق هستى، سنتهاى تاريخى و قوانين حاكم بر سرنوشت بشر و محيط اوست. خداوند متعال اراده كرده است كه انسان در زندگى، حق انتخاب داشته باشد و در پيمودن راه خويش، انديشه و دانش را به خدمت گيرد و در اين ميان حقايق هستى با حركت تكاملى او پيوند دارد. از اين رو يكى از مهم‌ترين اهداف رسالت، تعليم شريعت و حكمت آموزى است تا معيارى باشد كه بشر راه سعادت را با آن بيابد و زندگى شرافتمندانه خويش را شكل دهد.

شايد به سبب همين ويژگى باشد كه قرآن در نقل داستانها و حوادث تاريخى، به آنچه در راستاى اين هدف قرار مى‌گيرد بسنده مى‌كند. عبارت «و تفصيل كلّ شى‌ء» در آيه فوق به اين ويژگى اشاره دارد؛ زيرا از هر بابى در قصه‌هاى قرآن، هزار باب گشوده مى‌شود؛ پس قابليت آن را دارد كه همه چيز را تفصيل دهد. نظير اين توصيف درباره تمامى قرآن نيز آمده است: «وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى‌ لِلْمُسْلِمِينَ»[1].

اين ويژگى از آنجا ناشى مى‌شود كه قرآن با هدف پرورش انسان و عبرت آموختن به او از تجربه‌هاى تاريخ و واقعيتهاى زندگى او بهره مى‌گيرد و از حقايقى كه انسان را به سوى كمال رهنمون مى‌شود، پرده بر مى‌دارد و اين گونه نيست كه بيهوده داستان‌سرايى كند و براى سرگرمى، شخصيتها و حوادث خيالى بسازد يا مانند كتابهاى تاريخ بخواهد صرفاً به ثبت حوادث بپردازد. قصه قرآن، حكايت زندگان و پر از آموزه‌هاى زندگى ساز است، نه حكايت رفتگان و آشنايى با زندگيهاى سپرى شده. اين نقطه افتراق قصه قرآنى با ديگر قصه‌هاست‌[2] و از اين روست كه برترين سخن است.[3]

[1] . نحل/ 89:« و اين كتاب را كه روشنگر هر چيزى است و براى مسلمانان رهنمود و رحمت و بشارتگرى است، بر تو نازل كرديم».

[2] . بنگريد به: الميزان، 7/ 172؛ القصص القرآنى، سيد محمّد باقر حكيم، ص 21- 30.

[3] . زمر/ 23.