حكمت ختم فواصل آيات به واسطه حروف مدّ و لين‌

در قرآن كريم ختم فواصل آيات، به واسطه حروف مدّ و لين و الحاق «نون» بدان، فراوان است. و گفته شده كه حكمت آن همان تمكّن بخشيدن به سجع فواصل و به دست آوردن نشاط، به كمك آن است.

سيبويه در باب وجوه و انواع قافيه‌ها در مورد انشاد گفته است: اما هنگامى كه بخواهند ترنّم نمايند، «الف» و «ياء» و «واو» را به آخر كلمه‌ها، اعمّ از تنوين‌پذير و غير آن، ملحق مى‌كنند؛ زيرا در اين صورت طولانى شدن صدا براى آنان مطلوب است. اما مثال «الف»، مانند قول جرير:

[1].

و مثال «ياء» نيز مانند قول «جرير»:

[2] و مثال «واو» باز مانند قول جرير:

[3] اين در مورد غير منوّن. و اما در منوّن به واسطه تبديل كردن تنوين به حرفى كه با آن حركت متجانس باشد، انجام مى‌گيرد. و مثال اين فراوان و در عين حال روشن است.

سيبويه مى‌گويد: اين حروف مدّ را به اين خاطر به حرف روىّ ملحق‌

[1] يعنى: اى عاذل! ملامت و عتاب و خطاب را كم كن. و اگر من به هدف زدم و بدان رسيدم بگو كه همانا به هدف رسيدى.

[2] أيهات به معنى هيهات است. ترجمه: وه چه دور است منزلمان كه در« نعف سويقه» قرار دارد. و روزگارى بسيار مبارك بود!

[3] يعنى: چه زمانى خيمه‌ها در« ذى طلوع» بود كه از آب باران سيراب شديد اى خيمه‌ها.