نام کتاب : آموزش علوم قرآن - ط مؤسسه فرهنگى انتشاراتى التمهيد نویسنده : معرفت، محمد هادى جلد : 1 صفحه : 37
نامههاى
عبرى را براى پيامبر صلى الله عليه و آله بخواند و پاسخ بنويسد. زيدبنثابت بيش از
ديگر اصحاب، ملازم پيامبر صلى الله عليه و آله در امر نوشتن بود و بيشتر
نامهنگارى مىكرد.[1] بنابراين
عمدهترين كاتبان وحى؛ علىبنابى طالب، ابىّبنكعب و زيدبنثابت بودند و ديگر
كاتبان وحى، در مرتبه دوم قرار داشتند.
ابن
اثير مىگويد: «يكى از ملتزمين حضور در امر كتابت، عبداللَّهبنارقم زهرى بود. او
عهدهدار نامههاى پيامبر صلى الله عليه و آله بود، ولى عهدهدار معاهدهها و
صلحنامههاى پيامبر صلى الله عليه و آله، علىبنابى طالب بود». او مىگويد: «از
جمله كاتبان كه احياناً براى پيامبر صلى الله عليه و آله كتابت مىكردند؛ خلفاى
ثلاثه، زيدبنعوام، خالد و أبان دو فرزند سعيدبنالعاص، حنظله اسَيدى، علاءبنحضرمى،
خالدبنوليد، عبداللهبنرواحه، محمدبنمسلمه، عبداللهبنابى سلول، مغيرةبنشعبه،
عمروبنالعاص، معاويةبنابى سفيان، جهم يا جهيمبنصلت، معيقببنابى فاطمه و
شرحبيلبنحسنه بودند».
ظاهراً
اين افراد از جمله كسانى بودند كه در ميان عرب آن روز با سواد بودند و خواندن و
نوشتن مىدانستند و در مواقع ضرورت، گاه و بى گاه حضرت براى نوشتن از آنان استفاده
مىكردند؛ ولى كاتبان رسمى سه نفر ياد شده و ابن ارقم بودند. ابوعبدالله زنجانى تا
بيش از چهل تن را جزء كاتبان وحى شمرده[2]
كه ظاهراً هنگام ضرورت از وجود آنان استفاده مىشد.
شيوه
كتابت در عهد رسالت بدينگونه بود كه بر هرچه يافت مىشد و امكان نوشتن روى آن
وجود داشت، مىنوشتند؛ مانند:
1.
عُسُب: (جمع عَسِيب) جريده نخل، چوب وسط شاخههاى درخت خرما كه برگهاى آنرا جدا
مىساختند و در قسمت پهن آن مىنوشتند؛