بيست سال به تدريج و در مناسبت‌هاى گوناگون، نازل شده‌است؟

پاسخ اين سؤالات بدينگونه است:

پاسخ سؤال اول: آغاز نزول قرآن سه سال پس از بعثت بوده‌است و پنج آيه اول سوره علق كه در زمان بعثت نازل گشته، عنوان قرآن نداشته است؛ بلكه پس از آنكه سوره به طور كامل نازل شد، عنوان قرآن پيدا كرد. نزول قرآن از زمانى آغاز شد كه آيه‌ «فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ ...»[1] نازل گرديد و پيامبر صلى الله عليه و آله به دعوتِ علنى، مأموريت يافت. از آن زمان به بعد، پيوسته آيات و سوره‌هاى قرآن نازل مى‌شد.

پاسخ سؤال دوم: اگر در زمان حيات پيامبر صلى الله عليه و آله، نام «فاتحةالكتاب» را به سوره حمد اطلاق كرده باشند، به آن دليل است كه اين سوره، اولين سوره كاملى است كه بر پيامبر نازل شده‌است. علاوه بر آن در برخى روايات آمده‌است كه همان روز اول بعثت، جبرئيل نماز و وضو را طبق آيين اسلام به پيامبر صلى الله عليه و آله تعليم داد. بنابراين بايد سوره حمد نيز به‌طور كامل نازل شده باشد؛ زيرا:

«لا صلاة الّا بفاتحة الكتاب؛[2] هيچ نمازى بدون خواندن فاتحةالكتاب پذيرفته نيست».

پاسخ سؤال سوم: درباره نزول قرآن در شب قدر و تعارض آن با نزول تدريجى قرآن در مدت بيست سال حيات پيامبر صلى الله عليه و آله گفت‌وگوهاى بسيارى وجود دارد و آراى مختلفى در اين زمينه عرضه شده است كه برخى از آن‌را در ذيل مى‌آوريم:

نظر اول: آغاز نزول قرآن در شب قدر بوده‌است (نه نزول تمام قرآن)، چنانكه از ظاهر آيه‌ «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ ...»[3] به‌دست مى‌آيد.

بيشتر محققين اين رأى را برگزيده‌اند؛ زيرا معاصرين نزولِ آيه، از واژه قرآن،

[1] . حجر، 94.

[2] . غوالى اللئالى؛ ج 1، ص 196.

[3] . بقره، 185.