هيچ تلاش و حركتى نياز نداشته باشد كار بمراتب دشوارتر و ناگوارتر مى‌گردد.

پس حكمتى عظيم و تدبيرى سترگ در اين است كه نيازهاى انسان با حركت و قدرى تلاش به دست آيند تا از سويى بيكارى او را در دشوارى نيفكند و از سوى ديگر نتواند كه در پى چيزى باشد كه به او نمى‌رسد و يا اگر برسد به سود او نباشد.

[نان و آب، عوامل اصلى معاش و حيات آدمى‌]

اى مفضّل! بدان كه نان و آب اصل و رأس معاش و زندگى انسان به شمار مى‌روند. به حكمتها و تدابير نهفته در آنها بنگر. نياز آدمى به آب تشديدتر از نيازش به نان است؛ زيرا شكيبايى او بر گرسنگى بيش از صبر او در تشنگى است. اين به خاطر آن است كه بدن انسان به آب بيشتر از نان محتاج است. چون كه آدمى براى نوشيدن، شستن خود و لباس [و ظروفش‌] و سيراب كردن حيوانات و آبيارى مزرعه به آب نيازمند است. به خاطر اين نيازهاى فراوان، آب براحتى در دسترس قرار گرفته تا انسان براى خريدن و تحصيل آن در دشوارى و رنج فراوان نيفتد. اما نان جز با رنج و مشقت و تلاش و حركت به دست نمى‌آيد تا انسان [به كسب حلال مشغول شود و] به خاطر بيكارى و بطالت در سرمستى و فساد غوطه‌ور نگردد. آيا نمى‌بينى كه طفل را با اينكه به سنّ آموزش نرسيده است در نزد مربّى مى‌گذارند تا از بازى و فسادى كه چه بسا او و خانواده‌اش را در امر ناگوارى بيفكند، به دور ماند؟ انسان نيز اين گونه است، اگر مشغول نباشد بر اثر سرمستى و خوشحالى و بيكارى، باعث زيان خود و نزديكانش مى‌گردد. براى درك اين واقعيت به كسانى بنگر كه در ثروت، رفاه، بى‌نيازى و خوشى بزرگ شده‌اند. و ببين كه كارشان به كجا كشيده مى‌شود.