دارد امّا از ديدن دلايل حكمت در آفرينش كور است. كار آفرينش جهان را توأم با خطا و لغزش و ناصوابى مى‌پندارد و آفرينشگر بلند مرتبه، حكيم و كريم را به جهل نسبت مى‌دهد!

[انتقاد «معطّله» كه چرا چيزى كه در عقل نيايد حس نشود!!]

در شگفت آى از گروه معطّله كه خواستند چيزى را حس كنند كه عقل نيز به درك آن موفق نمى‌شود. هنگامى كه نتوانستند آن را درك كنند، به جحد و انكار و تكذيب پرداختند و گفتند: چرا با عقل هم ادراك نمى‌شود؟

پاسخ داده شد: زيرا او از عقل و انديشه برتر است، چنان كه چشم چيزى را كه برتر از آن است درك نمى‌تواند كرد. اگر سنگى را در هوا ببينى مى‌دانى كه كسى آن را در هوا انداخته است. اين اعتقاد از چشم نيست بلكه عقل حكم به آن مى‌كند؛ زيرا عقل آن را تشخيص داده است و عقل حكم مى‌كند كه يك سنگ خود به خود به هوا پرتاب نمى‌شود. نمى‌بينى كه ديدگان از مرز و حدّ خود نمى‌گذرند؟ پس عقل نيز در شناخت آفرينش ناتوان است و از حدّ خود نمى‌گذرد امّا انسان او را با عقلى اقرار مى‌كند و در مى‌يابد كه مى‌داند چيزى هست ولى ديدنى نيست و هيچ حسى آن را درك نمى‌كند.

[عقل، خداى را با شناخت اقرارى در مى‌يابد، نه احاطه‌اى‌]

بر اين اساس مى‌گوييم: عقل آفرينشگر را چنان مى‌شناسند كه او را وادار به اقرار مى‌كند و نه چنان كه به او احاطه پيدا كند.

اگر بگويند: چگونه بنده ضعيف را مكلف ساخته كه به عقل لطيف او را