اى مفضّل! اين رنگ‌آميزيهاى گوناگون و دقيق و هماهنگ كه در طاوسها و كبكها مى‌بينى و گويا با قلم نقاشى بى‌مانند بر آنها نقش بسته چگونه مى‌شود از اهمال و بى‌تدبيرى ناشى شود و خود به خود و بى‌هدف پديد آيد؟ و چرا اين ناهماهنگى و آميختگى بى‌هدف و تصادفى اخلاط، شكل و صورت واحدى را پديد آورده است؟

بى‌ترديد اگر [اين نقشها و رنگها] از اهمال و خود به خود پديد مى‌آمد هر آينه بايست اين گونه نظم و هماهنگى و يك دستى در كار نبود و همه چيز ناهماهنگ و در هم ريخته بود.

[چگونگى پر پرندگان‌]

در چگونگى پر پرندگان تأمل و انديشه نما. مى‌بينى كه [اين پرها] مانند لباس، از رشته‌هاى بسيار باريك و نازكى بافته شده و مانند پيوستگى نخها و تارهاى مو همه به هم پيوسته و بسته‌اند و وقتى كه آنها را مى‌كشى، از هم نمى‌گسلند، بلكه اندكى بازمى‌گردند تا در ميانشان باد باشد و پرنده براحتى پرواز كند و در هوا سنگين نشود. در ميان پر، ستونى سخت و ميله‌اى شكل نهاده شده تا با سختى خود اجزاى پر را نگاه دارد. ولى باز با اين سختى و استحكام، تو خالى است تا سنگينى آن پرنده را از پرواز باز ندارد.

[راز درازپايى برخى از پرندگان‌]

اى مفضّل! پرنده دراز پا را ديده‌اى و به راز اين ويژگى پى برده‌اى؟ اين پرنده را غالبا در آبگيرها مى‌بينى. داراى دو ساق بلند است. گويا ديدبانى است كه‌