خطبه‌اى از معاويه‌

چون روز پنجشنبه نهم صفر رسيد، معاويه براى مردم خطبه‌اى خواند و ايشان را بر انگيخت و چنين گفت:

«اينك كارى بزرگ، چنين كه به عيان مى‌بينيد رخ داده و اكنون آنچه به شما رسيد، رسيده است. به خواست خدا چون آهنگ تاختن بر آنان كرديد، زره‌پوشان را جلو داريد و بى‌زرهان را در عقب گماريد و سواران را پهلو به پهلوى هم نظام دهيد و چون قيچى باشيد[1]، و ساعتى سرهاى خود را به ما عاريه دهيد (و سر ببازيد) كه به راستى، خواه او (على) ظالم باشد يا مظلوم، بهر تقدير حق به نقطه عطف خود رسيده و مردم در صدد آماده‌باشى ديگرند».

[خطبه‌اى ديگر از معاويه‌]

نصر، از عمر كه گفت: مردى از جابر، از گفته شعبى مرا حديث كرد كه گفت:

معاويه پيش از پيكار اصلى و بزرگ در صفّين به ايراد خطبه پرداخت و گفت:

«سپاس خدايى را كه در كمال نزديكى و پايينى بر فراز است و در كمال برفرازى نزديك و پايين (و دمساز)، و برون است و درون است و مقامش از هر ديدگاهى فزون، از آغاز و پايان و به آشكار و نهان قضا مى‌راند و مى‌برد و تقدير مى‌نهد و مى‌آمرزد و آنچه خواهد مى‌كند، چون اراده كارى كند آن را بگذراند و اگر همت بر كارى بندد همچنان كه مشيّت اوست قضا راند، هيچكس را در پادشاهى او فرمانى نباشد و بدانچه كند به پرسش نگيرندش، اما ديگران همه به پرسش گرفته شوند. و سپاس از آن خدايى كه پروردگار جهانيان است بدانچه خوش داريم يا ناخوشايند شماريم. سپس، قضاى الاهى چنان رفت كه دست تقدير ما را بدين پاره زمين كشاند[2] و ما را در اينجا با مردم عراق روياروى داشت، و ما

[1] متن« كقصّ الشّارب چون قيچى شارب زن» و مراد اين است كه از تيزى و برندگى و صف شكافى چنان قيچى باشيد، يا چون قيچى از دو جانب به هم بر آييد و به اصطلاح نظامى امروز حمله گازانبرى كنيد.- م.

[2] متن از روى شنهج( 1: 497)« قضى اللّه أن ساقتنا المقادير» و در اصل‌[ ... و ساقتنا].