منها و حملها الإنسان.[1] درعين‌حال كه راه صحيح را به انسان نماياند، او را بر سرنوشت خويش حاكم كرد:

إنّا هديناه السّبيل إمّا شاكرا و إمّا كفورا.[2] فمن شاء فليؤمن و من شاء فليكفر.[3] حاكميت آن چنانى كه به يمن حسن بهره‌گيرى از آن، خويش را شايسته باريابى به «أعلى علّيّين»[4] نمايد و فرشتگان مقرّب الهى خدمت گزار او شوند يا با سوء اختيار و استخدام آن در مسير خواست و تمايلات طبيعى و نفسانى خويش و اتصاف به اوصاف ناشايست «هلوع»، «جزوع»، «منوع»[5]، «قتور»[6]، «ظلوم»[7]، «جهول»، «عجول»[8] و «طغيان‌گرى»[9] به ورطه‌ أسفل سافلين‌[10] سقوط كند و فرجامى جز عذاب دوزخ را نصيب خود نسازد:

و لقد ذرأنا لجهنّم كثيرا من الجنّ و الإنس لهم قلوب لا يفقهون بها و لهم أعين لا يبصرون بها و لهم آذان لا يسمعون بها أولئك كالأنعام بل هم أضلّ أولئك هم الغافلون.[11]

[1] -« ما امانت را بر آسمان‌ها و زمين و كوه‌ها عرضه داشتيم، آنها از حمل آن سر برتافتند و از آن هراسيدند؛ اما انسان آن را به دوش كشيد.» احزاب، آيه 72.

[2] -« ما راه را به او نشان داديم، خواه شاكر باشد و پذيرا گردد يا ناسپاس.» انسان، آيه 3.

[3] -« هركس مى‌خواهد ايمان بياورد[ و اين حقيقت را پذيرا گردد» و هركس مى‌خواهد كافر گردد.» كهف، آيه 29.

[4] -\i إنّ كتاب الأبرار لفى علّيّين‌\E مطففين، آيه 18.

[5] -\i إنّ الإنسان خلق هلوعا* إذا مسّه الشّرّ جزوعا* و إذا مسّه الخير منوعا\E معارج، آيه 19.

[6] -\i و كان الإنسان قتورا\E اسراء، آيه 100.

[7] -\i إنّه كان ظلوما جهولا\E احزاب، آيه 72.

[8] -\i و كان الإنسان عجولا\E اسراء آيه 11.

[9] -\i كلّا إنّ الإنسان ليطغى* أن رآه استغنى‌\E علق، آيه 6.

[10] -\i ثمّ رددناه أسفل سافلين‌\E تين، آيه 5.

[11] -« به يقين گروه بسيارى از جن و انس را براى دوزخ آفريديم؛ آنها دل‌هايى دارند كه با آن نمى‌فهمند و چشمانى دارند كه با آنها نمى‌بينند و گوش‌هايى كه با آن نمى‌شنوند. آنها هم‌چون بهايم‌اند، بلكه گمراه‌تر اينان همان‌غافلانند[ چرا كه با داشتند همه‌گونه امكانات هدايت، باز هم گمراهند].» اعراف، آيه 179.