نظريه‌اى درباره مردمسالارى دينى‌

دكتر حميد حاجى حيدر[1]

هدف اين مقاله ارائه تعريفى از مردمسالارى دينى (در برابر دموكراسى سكولار) است كه بيان كننده ويژگى‌هاى اصلى حكومت مشروع در زمان غيبت امام معصوم براى يك جامعه اسلامى باشد. براى توجيه اين مفهوم، استدلالى به كار برده مى‌شود كه بر پايه عقايد شيعه و نظرهاى فقهابه‌گونه‌اى منسجم ساخته شده است.

مفهوم كم محتوا و رويه‌اى دموكراسى سه عنصر را در خود جاى مى‌دهد: مشاركت همگانى، برابرى و وجود مجموعه‌اى از حقوق. گرچه اين مفهوم به ضرورت سكولار نيست، پيدايش و رشد مفهوم دموكراسى در غرب باعث شده است كه گفتمان رايج دموكراسى با سكولاريزم درآميزد و هم مفهوم و هم استدلالات توجيه كننده دموكراسى غيردينى و براى اهل تدين غيرقابل قبول باشد.

آرمان مردمسالارى دينى را مى‌توان به دو رويه تصميم‌گيرى مترتّب بر هم در امور عمومى تعريف كرد: رويه شورا كه در آن علائق مشترك جامعه اسلامى كه در احكام ثابت و اساسى شرعى تبلور مى‌يابد توسط اكثريتى مسلمان و بالغ با صلاحيت بالقوه برابر تبيين و تفسير مى‌شود؛ رويه جمع زدن كه طى آن منافع ناسازگار افراد جامعه توسط همه آحاد بالغ با

[1] - گروه علوم سياسى دانشگاه‌u .c .l و گروه مطالعات بريتانيا دانشگاه تهران.