3- از دموكراسى ليبرال تا مردمسالارى دينى‌

ليبراليسم با اين اصل بنيادين آغاز مى‌شود كه فرد انسانى در امور مربوط به خود از ديگر افراد و نهادها مقدم است. انسان منفرد انديشه ليبراليستى دو خصيصه مهم دارد كه در آينده سرچشمه ارزش‌ها و حقوق بنيادين ديگرى در انديشه ليبراليسم واقع خواهد شد. اين دو خصيصه عقلانيت و اختيار است. بدون مفروض دانستن امكان انتخاب براى انسان هرگز نمى‌توان آزادى را براى انسان ارزش دانست. در صورتى كه انسان قدرت انتخاب و ارزيابى و برترى دادن يك وجه بر وجوه ديگر را نداشته باشد، حتى در صورت تعدد گزينه‌ها باز انتخاب و آزادى معنا ندارد. زيرا در اين صورت يا فرد بر حسب تصادف دست به انتخاب مى‌زند يا انتخاب‌هاى او سرمنشأ ذاتى و يا غريزى دارد. در هر دو صورت اطلاق وصف آزادانه به شيوه عمل فرد بى‌معنا خواهد بود. بدين ترتيب انديشه فردگرايى با دو پيش‌فرض بنيادين در مورد انسان نظام فكرى خود را پايه‌ريزى مى‌كند. اين دو پيش‌فرض عبارت بودند از عقلانيت و اختيار.

پيوند تاريخى ليبراليسم با نهضت فكرى اروپاى سده نوزدهم تأثيرات چندى بر اين مكتب نهاد. دغدغه براى حفظ آزادى افراد او را به طرح انديشه حريم خصوصى و حريم عمومى رهنمود كرد تا حوزه اقتدار حكومت را از آزادى‌هاى انسانى تفكيك كند. اجتناب جدى ليبراليسم از حكومت‌هاى مطلقه و توجه به وضع قوانين، انديشمندان ليبرال را به سوى يك روش ويژه براى وضع قوانين و آزادى افراد و برابرى آنها در قوانين مورد نظر كشاند. تعيين سرنوشت اجتماع توسط اجتماع خصلتى انسان‌گرايانه دارد كه با مبانى نظرى ليبراليسم كاملًا در تناسب است. از طرفى دموكراسى يك نظريه‌دولت است كه در آن فردفرد اجتماع به يك اندازه در انتخاب حاكمان سهم دارند. در همين حال افراد در محدوده ساختارى تعيين شده آزادى انتخاب گزينه‌هاى مختلف را دارند و از آنجا كه انتخاب‌كنندگان افرادى عاقل محسوب مى‌شوند در انتخاب خود با حسابگرى انتخابى متناسب با خواسته‌هاى خود انجام مى‌دهند.