اساسى فرهنگ مهدوى را مى‌توان تحقق فرج و ظهور منجى موعود دانست.

هرگونه نگرش، هنجار، سنت‌ها و شعاير خاصى كه در يك جامعه حول چنين اعتقادى شكل گيرد، مى‌تواند در مقوله فرهنگ مهدويت قرار گيرد. البته بايد توجه داشت كه فرهنگ مهدويت را مى‌توان به فرهنگ اصيل و منحرف تقسيم كرد. اگر معيار شخص منجى است، حقيقت فرهنگ مهدوى نيز با منجى واقعى محقق مى‌شود، اما چنان كه در تاريخ هم مكرر اتفاق افتاده، مدعيان دروغينى ظهور كرده‌اند و خواسته‌اند از چنين فرصتى سوء استفاده نمايند. اما برخلاف چنين ادعاهايى، فرهنگ اصيل مهدويت به تقدير الهى و همت عالمان و بيدارگران وارسته، در طول تاريخ حفظ و از نسلى به نسل ديگر منتقل شده است. در تفكر شيعى نيز اين فرهنگ، جايگاه ارزش‌مند و بنيادينى يافته و هويت بخش تفكر شيعى گشته است.

نمود فرهنگ مهدوى در يك جامعه را مى‌توان اميد فرج در آن جامعه دانست. جامعه‌اى كه چنين فرهنگى را برگزيده، هرگز دچار نااميدى نمى‌شود.

در بحرانى‌ترين شرايط هم اميدى وجود دارد كه مشكلات و بحران‌ها پشت سر گذاشته شود و عصر طلايى فرا رسد.

اميد فرج در اديان و مذاهب اصلى بنيادين، اما مقوله‌اى تشكيكى و داراى شدت و ضعف است؛ بدين معنا كه چگونگى نگرش به تحقق فرج در اديان و حتى در مذاهب درون يك دين، به خلاف اشتراك در ايمان به اصل آن، متفاوت است. از اين جهت، فرهنگ مهدوى تشيع، در ديگر اديان و مذاهب يافت نمى‌شود.

گاه اميد به تحقق فرج گرچه اصالت دارد، در افقى دور و مبهم قرار مى‌گيرد. فرد دچار بحران و مشكل نمى‌داند كه آيا چنين فرجى زمان حيات او را هم در بر خواهد گرفت، يا اميدى است كه در آينده پس از وى محقق خواهد شد. اما در فرهنگ شيعى دو عنصر وجود دارد كه انسان گرفتار را