تأملات انديش‌مندان در چند قرن اخير است. در مورد ماهيت اين علم، اختلافاتى وجود دارد. برخى همانند موريس دورژه، جامعه‌شناسى سياسى را با علم سياست يك‌سان دانسته‌اند كه در هردو آنها از نهادهاى سياسى بحث مى‌شود. گاه جامعه‌شناسى سياسى متفاوت از علم سياسى دانسته شده است (دورژه، 1369). حسين بشيريه تمايز علم سياست را با جامعه‌شناسى سياسى در نوع نگاه از منظر رابطه قدرت دانسته است. در حالى كه در علم سياست قدرت از بالا به پايين نگريسته شده و اعمال قدرت از سوى دولت و نهادهاى سياسى جامعه بررسى مى‌شود، در جامعه‌شناسى سياسى روابط قدرت از پايين به بالا و از طريق اعمال قدرت از نيروهاى اجتماعى بر نهادهاى سياسى قدرت در جامعه مدنظر است (بشيريه، 1381). در اين نگرش، جامعه‌شناسى سياسى، به مطالعه قدرت در بين نيروهاى اجتماعى معطوف است. البته در نگرش‌هاى متأخر و بر اساس چرخش پسامدرن در مطالعات جامعه‌شناسى سياسى، آن‌گونه كه كيت‌نش نيز به خوبى گزارش داده است، جامعه شناسى سياسى به رابطه قدرت در عرصه اجتماعى معطوف است (نش، 1380: 51).

در اين نگرش قدرت تنها رابطه رسمى قدرت نيست و به لايه‌هاى مختلف و پنهان قدرت در عرصه زندگى سياسى توجه مى‌شود. در هر صورت، ره‌يافت جامعه‌شناسى سياسى را مى‌توان نوعى مطالعه تجربى روابط قدرت در عرصه اجتماعى دانست.

مباحث جامعه شناسى سياسى مهدويت، مجموعه مسائلى است كه به مطالعه و تحليل روابط قدرت در جامعه اسلامى در ارتباط با آموزه مهدويت اسلامى مى‌پردازد. از اين‌روى، در جامعه‌شناسى سياسى مهدويت، مى‌بايست بر اساس چگونگى اين روابط و تاثيرهاى آموزه مهدويت در تحولات و شكل‌گيرى روابط قدرت بحث كرد. مباحث جامعه‌شناسى سياسى مهدويت را مى‌توان در سه دوره عصر حضور امامان معصوم عليهم السّلام، عصر غيبت، و آستانه‌