د) مباحث فقه سياسى مهدويت‌

؛ فقه سياسى دانشى است كه همانند كلام سياسى، در بستر تمدن اسلامى شكل گرفته و بالندگى يافته است. فقه سياسى، محصول تأمل مسلمانان در چگونگى تنظيم برنامه زندگى سياسى خويش و بر اساس آموزه‌هاى شرعى است. از اين جهت، فقه سياسى از اصيل‌ترين دانش‌هاى سياسى مسلمانان است. اگر دانش‌هاى سياسى ديگر محصول تعلم و يادگيرى مسلمانان از تمدن‌هاى ديگر و پرورش آنها در تمدن اسلامى بوده است، فقه سياسى دانشى كاملا بومى- اسلامى است. در جهان معاصر بحث از حقوق به شيوه‌هاى مختلفى دنبال مى‌شود، اما فقها در تمدن اسلامى با تلاش سترگ خويش اين دانش را در مهد تمدن اسلامى بارور كرده‌اند. روزگارى فقه سياسى متناسب با نيازهاى روزمره جهان اسلام رونق داشته و فعال بوده، اما در دو سده اخير در جهان اسلام با ركودهايى مواجه شده كه رشد و احياى اسلام‌گرايى خود زمينه‌هاى احيا و بالندگى مجدد آن را فراهم ساخته است.

فقه سياسى درصدد تبيين تكاليف سياسى جامعه اسلام در سطح فردى، گروهى و اجتماعى است. فارابى در كتاب الملّه فقه سياسى را با فلسفه مدنى در يك رديف قرار داده و از مجموعه فلسفه مدنى و فقه مدنى به عنوان «علم مدنى» عام ياد كرده است. از نظر وى، «فقه در بخش عملى ملت شامل چيزهايى است كه آنها جزئيات مباحث و مفاهيم كلى در علم مدنى [خاص‌] هستند و بنابراين، جزيى از اجزاى علم مدنى عام بوده و در ذيل فلسفه عملى قرار دارد.» (فارابى، 1379). در تعريفى ديگر عميد زنجانى معتقد است:

در فقه مباحثى تحت عنوان جهاد، امر به معروف و نهى از منكر، حسبه، امامت و خلافت، نصب امرا و قضات ... و نظاير آن، به طور مستقيم يا غير مستقيم مطرح شده است كه به آنها احكام السلطانيه يا فقه سياسى‌