باب پانزدهم در موادعه با كفار و كيفيت آن و بيان مدت و احكام مستأمن و كيفيت امان.

و اين باب مشتمل به سه فصل است.

فصل اول، در معنى موادعه و كيفيت آن:

بدان ايدك اللّه تعالى كه موادعه در لغت عبارت از مصالحه و مسالمت است، و در شرع عبارت است از مصالحه با اهل حرب بر ترك جنگ مدتى معين. در كتاب نهايه جزرى گفته كه حقيقت موادعه متاركه است، يعنى هريك از طرفين ترك كنند آن طرف ديگر را در آن‌چه ايشان درآنند. اين است سخن نهايه.

و ما احكام موادعه و كيفيت آن بمذهب حنفى بيان كنيم اولا؛ در كتاب «هدايه» گويد: گاهى كه رأى امام آن باشد كه مصالحه كند با اهل حرب، يا با گروهى از ايشان، و آن مصلحت مسلمانان باشد آن باكى نيست. و حضرت پيغامبر صلى اللّه عليه و سلم موادعه كرد با اهل مكه در سال حديبيه بر آن‌كه ده سال در ميان ايشان جنگ نباشد. و حكم مقصور نيست بر مدتى كه روايت كرده‌اند كه آن ده سال است كه پيغامبر صلى اللّه عليه و سلم بر آن صلح كرده‌اند، زيراكه آن معنى كه علت موادعه شده متعدى مى‌شود بسوى زيادت از ده سال مراد آن‌كه مدت موادعه با مصلحت دائر است، و آن مصلحت گاه تقاضاى زيادت مى‌كند و گاه نقصان، مراد آن‌كه شايد كه در بعضى مصلحت تقاضاى زيادت از