آن‌كه اخراج زكات از آن مى‌بايد كرد بيان كنيم بحسب مذهبين، انشاء اللّه تعالى.

اما معنى زكات در لغت و شريعت؛ در كتاب «صنوان الافتاء حنفيه» آورده كه زكات اسمى است مأخوذ از تزكيه، يعنى پاك گردانيدن، و از اين جهت او را زكات گويند كه مطّهر دهنده او است از اثمى كه واقع شود او را در كسب، همچنانچه حق تعالى در قرآن مى‌فرمايد: خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ- تُزَكِّيهِمْ بِها[1] يا از زكى يزكو است، و آن عبارت از نمو و زياده گشتن است چنانچه گويند: زكى الّزرع اذا انتمى‌[2]، و او را از آن جهت زكات گويند كه مال را بواسطه اداى آن نموّى حاصل مى‌گردد، و در زبان شرع ارادت مى‌كنند بدان تمليك بعضى نصاب بفقير از آن جهت كه نمو كند مال صاحب آن بدان و بركت يابد به اداى آن. اين است تفسير زكات لغة و شرعا.

اما اصناف اموالى كه زكات از آن بيرون مى‌بايد كرد چهار صنف است:

صنف اول بهيمة الانعام و آن سه قسم است: اول شتر. و در «هدايه» گويد:

نيست در كمتر از پنج شتر صدقه، و چون به پنج شتر رسد، و ايشان سايمه باشند، و سال بر آن بگذرد، يك گوسفند بيرون بايد كرد تا آنكه به نه شتر رسد. چون ده شود در او دو گوسفند باشد تا بچهارده. چون پانزده شود سه گوسفند تا به نوزده.

چون بيست شود چهار گوسفند تا به بيست و چهار. چون بيست و پنج شود يك شتر ماده كه در سال دوم درآمده باشد، و او را بنت مخاض گويند در عرب، تا به سى و پنج. چون به سى و شش رسد يك شتر ماده كه بسال سيوم درآمده باشد كه او را بنت لبون گويند تا بچهل و پنج. چون بچهل و شش برسد يك شتر ماده كه بسال چهارم درآمده باشد كه او را حقّه گويند تا بشصت. چون بشصت و يك رسد پس يك شتر ماده كه در سال پنجم درآمده باشد كه او را جذعه گويند تا بهفتاد و- پنج. چون بهفتاد و شش برسد دو بنت لبون دهد تا نود. چون نود و يك باشد دو حقّه دهد تا صد و بيست. بدين ترتيب كه مذكور شد در كتابهاى صدقات حضرت‌

[1] -سوره التوبة: 103.

[2] -م: اذا نما.