بعد از فتحعلى‌شاه، به‌ترتيب، محمدشاه، ناصرالدين‌شاه و مظفرالدين‌شاه به قدرت رسيدند كه در زمان هركدام، مسائل ذيل حائز اهميت‌اند؛ در دوره محمدشاه سه مسئله آقاخان محلاتى، سيدعلى‌محمد شيرازى (باب) و مسئله هرات؛ در دوره ناصرالدين‌شاه، جنگ هرات، قرارداد رويتر و قيام تنباكو؛ و در دوره مظفرالدين‌شاه، انقلاب مشروطه.

مظفرالدين‌شاه، كه در پنج سالگى وليعهد شد، به‌ناچار آن‌قدر در آذربايجان به انتظار پادشاهى نشست كه رنگ صورتش در رنج طولانى محو شود،[1] وى چهل سال وليعهد ماند و يازده سال سلطنت كرده، ده روز بعد از صدور فرمان مشروطه مرد.

سپس محمدعلى‌شاه به‌جاى او نشست. در آغاز سلطنت وى و در زمانى كه دولت‌هاى فرانسه، انگليس و روسيه گروه يا جبهه اتفاق مثلت را مقابل اتحاد مثلث پديد آوردند، ايران طبق قرارداد 1907 م به سه منطقه نفوذ تقسيم شد. در دوره وى مشروعه‌خواهان و مشروطه‌خواهان مقابل هم قرار گرفتند. با به توپ بستن مجلس به دستور محمدعلى‌شاه، توسط لياخوف روسى، استبداد صغير حاكم شد. سپس مشروطه‌خواهان از تبريز، اصفهان و رشت به‌سوى تهران حركت و تهران را تصرف نمودند و محمدعلى‌شاه نيز به سفارت روسيه پناهنده شد. با پناهنده شدن محمدعلى‌شاه، فرزند دوازده ساله‌اش، احمد به قدرت رسيد.

با شروع جنگ جهانى اول، ايران از شمال و جنوب مورد هجوم قرار گرفت. پس از جنگ، مشكل انگليسى‌ها و فرانسوى‌ها انقلاب اكتبر 1917 م روسيه بود. آنها مى‌خواستند با استفاده از خاك ايران به روس‌هاى سفيد- ضد انقلاب‌ها- كمك كنند. در همين زمان، فعالان نهضت‌هاى ضد بيگانه، مانند نهضت جنگل و قيام شيخ‌محمد خيابانى، به قرارداد سال 1919 م وثوق‌الدوله و انگليسى‌ها مى‌تاختند.

قرارداد وثوق‌الدوله، در شرايط افزايش قدرت انگليسى‌ها در ايران به‌دليل وقوع انقلاب در روسيه، پس از جنگ جهانى اول به امضا رسيد. طبق يكى از مفاد اين قرارداد، انگليس مقامات ايران را تحت‌الحمايه خود قرار مى‌داد. مشهور است كه مقامات ايران براى انعقاد اين‌

[1]. اسپاروى، فرزندان دربارى ايران، ص 140.