گفتار اول: صفويه و نقش بارز فرهنگى و سياسى آن در تاريخ معاصر كشور

صفويه اولين دولت مركزى در ايران پس از حمله مغول‌ها بود. در اين دوره زبان فارسى و مذهب شيعه دوازده امامى، زبان و مذهب رسمى كشور اعلام شد.

به قدرت رسيدن صفويان با كمك صوفيان شبه‌جزيره آناتولى كه با رهبر خود رابطه مريد و مرشد داشتند، صورت گرفت. سپس آنها به‌تدريج، دست صوفيان را از حكومت كوتاه نموده، مقامات حكومتى را در اختيار ايرانيان قرار دادند. اين روند در دوره شاه‌عباس اول تكميل شد.

صفويان ازيك‌سو با ازبك‌ها در شرق، و ازسوى‌ديگر، با تركان عثمانى در غرب، درگير بودند. عثمانى‌ها با پيروزى‌هاى خود امپراطورى بزرگى پديد آوردند كه يك‌سر آن در اروپاى شرقى و بالكان و سر ديگر آن در شمال آفريقا بود، آنها بارها كوشيدند ايران را نيز به سرزمين‌هاى تحت سلطه خود منضم كنند.

شاهان اوليه صفوى به‌دليل قدرت بالاى عثمانى‌ها از رويارويى با آنها خوددارى مى‌كردند. آنان آن‌قدر آنها را در كوه‌ها و بيابان‌ها معطل كرده، به آنها شبيخون مى‌زدند كه در پايان با از دست دادن بخش عظيمى از نيروهاى خود، خاك ايران را ترك كردند.

به‌طوركلى، صفويان كشور را از خطر خارجى- ازبك‌ها و عثمانى‌ها- حفظ كرده، موجب برقرارى امنيت در كشور شدند.

تشكيل دولت صفويه در ايران و نزديك شدن نسبى سياست و مذهب در اين زمان از مهم‌ترين وقايع تاريخ كشور است كه همزمان با تبديل خلافت عثمانى به قدرتى جهانى‌