درگذشت مشكوك فرزند بزرگ امام، آيت‌الله حاج آقامصطفى در نجف اشرف، زده شد. زيرا مردم در اين مورد رژيم شاه را مقصر مى‌دانستند. امام از اين حادثه به‌منزله لطف خفى الهى ياد كرد. اين امر موجى از تأثر توأم با خشم را در اقشار مختلف ملت ايران به‌وجود آورد و بيشتر مردم، رژيم را به توطئه در اين فاجعه متهم كردند.

6. عوامل خارج از ماهيت انقلاب اسلامى‌

به نظر ايشان تعدادى از عوامل خارج از ماهيت انقلاب اسلامى نيز در وقوع انقلاب ايفاى نقش كرده‌اند.[1]

دو. علل و عوامل اصلى رخداد انقلاب اسلامى‌

به‌طور خلاصه، روش دستيابى به علل و عوامل اصلى رخداد انقلاب اسلامى به نظر آيت الله عميد زنجانى چنين است:

بى‌شك علل و عواملى بسيار متنوع و پيچيده، هركدام به‌گونه‌اى در روند آن [انقلاب اسلامى‌] مؤثر بوده و از زمان تولد تا پيروزى آن مى‌تواند نقشى قابل توجه داشته باشد ... ولى هنگامى كه بحث از علل و عوامل سقوط شاه يا پيروزى انقلاب اسلامى مطرح مى‌شود، كافى نيست كه ما هر نوع عاملى را كه به‌هرنحو در وقوع حادثه مؤثر بوده، نشان دهيم. تحليل اصولى آن است كه بتوانيم در ميان انبوه علل و عوامل متعدد، علت يا علت‌هاى اصلى و تعيين‌كننده و دست اول را كه عوامل ديگر از آنها ناشى مى‌شود بيابيم؛ و اگر علت علت‌ها وجود دارد آن را با دليل و قرائن و شواهد تاريخى به‌طور مستند ارائه دهيم.[2]

وى مى‌افزايد:

براى دستيابى به علل واقعى و عوامل ريشه‌دار وقوع و پيروزى انقلاب اسلامى ابتدا بايد علل فاعلى آن را يافت كه تحت عنوان ويژگى‌هاى انقلاب اسلامى از آنها ياد شد، سپس بايد با مطالعه انگيزه‌ها و آرمان‌ها، آن علل و عوامل را از

[1]. در اينجا براى جلوگيرى از طولانى شدن بحث به اين عوامل اشاره نشده است، علاقمندان مى‌توانند براى مطالعه اين عوامل به كتاب انقلاب اسلامى و ريشه‌هاى آن رجوع كنند.

[2]. همان، ص 571 و 572.