ج) تلاش‌هاى امام در رهبرى نهضت اسلامى از دهه 40 تا سال 1357

امام خمينى (قدس سره) در اين مدت، با توانايى شايسته و نتايج خيره‌كننده‌اى، وظايف مختلف رهبرى در حركت انقلابى را به انجام رسانيد. در اينجا به‌طور كوتاه، به اين تلاش‌ها اشاره مى‌شود:

يك. تربيت نيروهاى انقلابى‌

امام در سال‌هاى پيش از انقلاب چه قبل و چه بعد از تبعيد به نجف اشرف به تربيت گروهى از شاگردان معتمد و معتقد همت گمارد كه با حضور خود در شهرها و مناطق مختلف كشور در زمينه‌سازى و تداوم حركت انقلاب، ازجمله در بسيج عمومى و گسترش آرمان انقلاب نقش گسترده‌اى برعهده داشت. با توجه به اينكه، برخلاف ديگر انقلاب‌هاى معاصر، در وقوع و پيروزى انقلاب اسلامى نقش احزاب و گروه‌هاى حرفه‌اى انقلابى ديده نمى‌شود، هنگام وقوع انقلاب، شاگردان مكتب امام و روحانيونى كه توسط آنان تربيت شده بودند، در شهرها و روستاهاى كشور نقش مؤثر و مهمى داشتند.

دو. بيان و گسترش آرمان انقلاب اسلامى‌

گسترش آرمان انقلابى يكى از شرايط بنيادى وقوع انقلاب است. گسترش آرمان بسته به شرايط، ممكن است زدودن برخى افكار موجود در ميان گروه‌هاى مرجع و تلاش‌هاى تبليغى خاصى ضرورى باشد.

امام خمينى (قدس سره) ازيك‌طرف با حرام كردن تقيه‌[1] در دوره پيش از انقلاب، يعنى مبارزه با سكوتِ حوزه‌هاى علوم دينى در برابر حكومت پهلوى و بيان اين نكته كه «اسلام همه‌اش سياسى است»؛ و ازطرف‌ديگر، با يادآورى جنبه‌هاى انقلابى مفاهيم مذهبى، مانند عاشورا، به بيان وظيفه قشرهاى مختلف در مبارزه با رژيم شاه مى‌پرداخت.

همچنين، ايشان با درس‌هاى حكومت اسلامى و ولايت فقيه در سال 1348 در دوران تبعيد در نجف اشرف، حكومت جايگزين را معرفى كرد. بيان و سپس گسترش آرمان انقلاب‌

[1]. تقيه حرام است و اظهار حقايق واجب؛ ولو بلغ ما بلغ.( موسوى خمينى، صحيفه امام، ج 1، ص 178)