مقدمه‌

در بررسى پديده انقلاب با چند پرسش اساسى مواجهيم. اين پژوهش براى پاسخ به دو پرسش كليدى و مرتبط با يكديگر در قلمرو انقلاب اسلامى سازمان يافته است، هرچند تا حدودى پاسخ پرسش‌هاى ديگرى مانند چيستى آن را نيز در بردارد؛ دو پرسش مزبور عبارت‌اند از:

1. زمينه‌ها، علل و عوامل وقوع انقلاب اسلامى كدام‌اند و كدام رهيافت، بهتر و علمى‌تر مى‌تواند وقوع انقلاب اسلامى ايران را تفسير نمايد؟

2. تاكنون انقلاب اسلامى چه تأثيرات و بازتاب‌هاى عمده‌اى بر دنياى معاصر داشته است؟

درباره پرسش نخست، آثار و نوشته‌هاى بسيارى به رشته تحرير درآمده و دريچه‌هاى مختلفى به روى بحث گشوده شده است. اما اهميت پاسخ‌گويى به اين پرسش اين است كه تعداد زيادى از اين نوشته‌ها به‌جهت عدم دقت كافى در تحليل موضوع، از ارائه پاسخى علمى و قانع‌كننده به آن درمانده‌اند و به يكى از تحليل‌هاى جامعه‌شناختى، روان‌شناختى، سياسى يا اقتصادى پناه برده‌اند.

اما به پرسش دوم كمتر توجه شده است. درحالى‌كه تأثير انقلاب اسلامى بر مسائل منطقه‌اى و جهانى بر كسى پوشيده نيست. علت اين كم‌توجهى اين است كه قدرت‌هاى جهانى و مراكز دانشگاهى و علمى آنها، به‌دليل تعقيب منافع نامشروع خود در كشورهاى جهان سوم از بازگو كردن نتايج انقلاب اسلامى ابا دارند. بازگو نمودن تأثيرات انقلاب‌