فروردين به حكومت «كامياران» تحويل داده شده بود، امروز به اداره حكومتى كردستان تحويل داده شد. 11

* مذاكره وزيرمختار انگليس با سيد ضياء

وزيرمختار دولت انگليس با حضور در دربار با سيد ضياء ملاقات و مدتى با وى مذاكره كرد. 12

[تصوير] مخبر السلطنه هدايت‌

______________________________
(1). گزارش‌هاى كنسولگرى انگليس در مشهد، ص 44.

(2). انگليسى‌ها قصد داشتند پس از خروج نيروهايشان از اين مناطق در خانقين و بعقوبه مركزى نظامى ايجاد كنند.

(3). تلگراف كارگزارى كرمانشاه به وزير خارجه، 24/ 1/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 39، پ 20، ص 1.

(4). سلدوز نام يكى از توابع شهرستان اروميه مى‌باشد كه در جنوب‌شرقى اروميه واقع شده است و از شمال به دول و از جنوب و شرق به شهر ويران و لاهيجان و از غرب به حومه اشنويه محدود شده است.

(5). مهدى قلى خان مخبر السلطنه پسر على قلى خان مخبر الدوله و نوه رضا قلى خان هدايت در سال 1242 ش، متولد شد و پس از فراگيرى مقدمات علوم در تهران در سال 1257 ش، براى ادامه تحصيل عازم آلمان گرديد و دو سال بعد به ايران مراجعت كرد. در سال 1265 ش، به سمت معلم زبان آلمانى در دار الفنون به تدريس پرداخت. در سال 1272 ش، وارد خدمات دولتى در دربار ناصر الدين شاه گرديد و دو سال بعد به سمت رياست پستخانه و گمرك و تلگرافخانه تبريز منصوب شد و به آنجا رفت ولى پس از اندك‌مدتى از كار خود استعفا داد و به تهران برگشت و رياست مدارس را به عهده گرفت. در زمان مظفر الدين شاه همراه او به اروپا عزيمت كرد.

پس از استقرار مشروطيت در زمان مظفر الدين شاه، به همراه مرتضى قلى خان صنيع الدوله، محتشم السلطنه، مشير الدوله و مؤتمن الملك مأمور تهيه قانون اساسى گرديد و انتخابات دوره اول مجلس شوراى ملى را انجام داد. در اولين كابينه دوره مشروطيت، وزارت معارف را به عهده گرفت. زمانى كه محمد على شاه مجلس شوراى ملى را به توپ بست، مخبر السلطنه والى آذربايجان بود. در زمان جنگ‌هاى آزادى‌خواهانه مخبر السلطنه قورخانه تبريز را به روى مردم باز كرد و خود عازم اروپا شد و پس از مدتى دوباره به ايران مراجعت كرد و در سال 1288 ش، و با همكارى سپهسالار (محمد ولى خان تنكابنى) تهران را فتح كرد. پس از فتح تهران و استقرار مشروطيت، دوباره به حكومت آذربايجان منصوب گرديد و مدت دو سال در آنجا بود، سپس مدتى به اروپا رفت و پس از بازگشت به ايران به حكمرانى فارس منصوب شد.

مخبر السلطنه در سال 1299 ش، در كابينه مشير الدوله وزير دارايى شد. به دنبال قيام شيخ محمد خيابانى در تبريز مجددا به حكومت آذربايجان و پس از سركوب قيام به تهران بازگشت. در سال 1301 ش، در كابينه مستوفى الممالك به وزارت فوايد عامه برگزيده شد و در سال 1306 ش، خود به تشكيل كابينه اقدام كرد و مدت شش سال رئيس الوزراء بود.

مخبر السلطنه در سال 1334 ش، از دنيا رفت. از جمله تأليفات او مى‌توان از افكار امم، خاطرات و خطرات و ترجمه مجمع الادوار و گزارش ايران نام برد (خاطرات و خطرات، مقدمه؛ وزراى معارف ايران، ص 37 و 38).

(6). روزنامه ايران، 19/ 1/ 1300، ص 2.

(7). روزنامه ايران، 17/ 1/ 1300، ص 2.

(8). «ماده 1- رياست عاليه تشكيلات بلديه تهران تا زمان خاتمه تشكيلات در تحت نظر مستقيم مقام رياست وزراء خواهد بود؛ ماده 2- تشكيلات اداره بلديه تهران به قرار ذيل است: 1- اداره مركزى 2- اداره محاسبات 3- اداره صحيه و معاونت عمومى 4- اداره ساختمان، مهندسى و تنظيف 5- اداره امور خيريه 6- اداره ارزاق؛ ماده 3- شرح وظايف و تكاليف هريك از ادارات و دواير فوق و مناسبات آنها با وزارتخانه‌ها و دواير دولتى موافق نظامنامه مخصوص خواهد بود كه از طرف دواير مربوط تدوين گشته پس از تصويب مقام عالى رياست وزراء به موقع اجرا گذارده خواهد شد؛ ماده 4- تشكيلات بلديه كاملا مستقل و بايد به كلى خارج از محيط تشكيلات سياسى باشد؛ ماده 5- اداره نظميه در شهر تهران و اداره ژاندارمرى در اطراف شهر مساعدت با مأمورين بلديه را وظيفه‌دار خواهند بود؛ ماده 6- تشكيلات بلديه داراى روزنامه مخصوص خواهد بود كه تمام اقدامات بلديه و كليه نظامات و قوانين مقرره همچنان تمام عايدات و مخارج را بجز و منظما در روزنامه انتشار بدهد تا كليه اهالى از كيفيت جريان امور بلدى استحضار حاصل نمايند؛ ماده 7- تا مسافت سه فرسخ از دروازه‌هاى شهر جزو حدود بلديه تهران محسوب خواهد شد؛ ماده 8- قراولخانه‌هاى شهر، باغات و مستغلات بلدى و خالصه كه در حوزه شهر تهران است و محل احتياج دواير دولتى نباشد به اختيار بلديه گذارده مى‌شود؛ ماده 9- ماليات‌ها و عوارض شهرى كه تا به حال دولت دريافت مى‌داشته و عوايد جديدى كه از محل‌هاى معين پيشنهاد شده است، از اين به بعد به بلديه تهران واگذار خواهد شد؛ ماده 10- عايدات كنونى بلديه همچنين اثاثيه و مواشى بلدى، درخت‌هاى شهر تهران و راه شميران و شاهزاده عبد العظيم و شهر نو در اختيار بلديه خواهد بود؛ ماده 11- تعمير راه شميران و شاهزاده عبد العظيم و همچنين عوايد آنها مخصوص بلديه خواهد بود. ماده 12- عوارضى كه به عنوان اعطايى و عيدى و حق الارض انگور دريافت مى‌گرديد موقوف و موديان عوارض مذكور من بعد از پرداخت آن معاف خواهند بود؛ ماده 13- كليه مقررات سابق كه مخالف مواد فوق باشد الغا مى‌شود؛ ماده 14- پانزده روز بعد از انتشار شروع به اجراى موارد فوق خواهد شد». (براى اطلاع از جزئيات بيشتر ر ك: اسناد ملى ايران شم ت، 293006017.

(9). بيانيه سيد ضياء الدين طباطبايى در خصوص تشكيلات بلديه تهران، اسناد ملى ايران، شم ت 293006017.

(10). اسناد ملى ايران، شم ت 297028162.

(11). روزنامه ايران، 16/ 1/ 1300، ص 3.

(12). همان، ص 1.