يزد از پرداخت حقوق گمركى‌

«سرپرسى لورن»، در ضمن نامه خود به «حكيم الملك» وزير امور خارجه از او تقاضا نمود، مبلغ سه هزار و چهار صد و بيست و دو قران و نهصد و پنجاه دينار كه دعات طبى مسيحى يزد براى داروها و خوراكى‌هاى خودشان به عنوان حقوق گمركى پرداخت نموده‌اند به آنان مسترد شود و همچنين خواست مبلغ دويست و پنجاه تومان وجهى كه سالانه از طرف دولت به دعات طبى مسيحى اصفهان داده مى‌شود، درباره دعات طبى يزد نيز برقرار گردد. سرپرسى لورن اظهار مى‌كرد:

دعات طبى مسيحى در يزد در سال گذشته، چهار صد و چهل و هشت نفر را در مريض‌خانه و بيست و هشت هزار بيمار فقير را در خارج از مريضخانه مداوا كردند و تقاضا دارند به خاطر اين خدمت، حقوق گمركى كه از داروهاى آنان گرفته شده، براى مساعدت به آنان مسترد شود 14. در پى اين نامه سرپرسى لورن، وزارت امور خارجه از حكومت يزد خواست، تحقيق نمايند اين هيئت مسيحى، تبعه كجا هستند و آيا غير از طبابت، عمليات ديگرى نيز، انجام مى‌دهند يا نه و از چه زمانى به يزد آمده و چه تأسيساتى در آنجا دارد و آيا اين اظهار سفارت انگليس درباره مداوا و كمك آنان نسبت به بيماران ايرانى صحت دارد يا خير؟ 15

* مطالبه هفت ماه حقوق معوقه از سوى ده نفره قره‌سوران‌هاى خاكستر

ده نفر از قره‌سوران مرز «خاكستر» 16 به تلگرافخانه خاكستر آمده، با ارسال تلگرافى راجع به هفت ماه حقوق معوقه خود به دار الاياله خراسان، خواستار رسيدگى به اين موضوع شدند. 17

______________________________
(1). روزنامه ايران، 24/ 12/ 1300، ص 1 و 2.

(2). مراسله وزارت داخله به امير مفخم و سردار ظفر، 23/ 12/ 1300، اسناد ملى ايران، شم ت 293001492.

(3). محرم آقايف، در روستاى شيخ ايرگول، از توابع شهرستان سراب آذربايجان به دنيا آمد. پدر او هم، چون بسيارى از آذربايجانى‌هاى آن‌وقت، در جست‌وجوى كار، راهى باكو شد و در صنايع نفت آن شهر به‌كار پرداخت. محرم آقاياف پس از فوت پدر، در سال 1278 ش، به همراه سه برادرش بهرام، كامران و عمران، براى يافتن كار، عازم باكو شده و در مؤسسه صنعتى تومانيان به كار مشغول شد. برادران آقايف، از فعالان بودند و بهرام آقايف به عضويت كميته اعتصاب انتخاب شده بود و پس از اعتصاب، پليس تزارى، وى را دستگير و به زندان انداخت. محرم آقايف، در گروهى از اعضاى حزب عدالت فعاليت داشت، كه براى تشكيل واحدهاى سازمانى به ايران روانه شدند؛ اما موفق نگرديدند و نيروهاى قزاق، همه آنان را بازداشت كردند. ولى اقداماتى كه براى رهايى آنان به عمل آمد مؤثر واقع شد و آن گروه، به ميرزا احمد خان آذرى، رئيس اداره امور عدليه، سپرده شدند تا آنان را از ايران خارج كنند.

سلام اللّه جاويد در خاطرات خود، در معرفى اعضاى كميته‌هاى مركزى حزب كمونيست ايران، پس از آن‌كه نام‌هاى آنان را ذكر مى‌كند، مى‌نويسد كه در دوره اول كميته (96- 1295 ش)، بهرام و محرم آقايف در آن حضور داشتند. در دوره دو، در 1298 ش، از آقايف‌ها، تنها، محرم آقايف، عضو كميته بود. از اين تاريخ به بعد، نام هيچ‌يك از آقايف‌ها، در كميته مركزى حزب كمونيست ايران ديده نمى‌شود. برادران آقايف پس از آن‌كه براى شركت در كنگره ملل شرق به باكو رفتند، به تبعيت دولت شوروى درآمدند و ديگر به ايران بازنگشتند و در باكو دارفانى را وداع گفتند. اسناد مؤسسه تاريخ معاصر، شم پ 33818- ن و 33816- ن).

(4). مراسله كارگزارى تبريز به كنسولگرى روسيه در تبريز، 23/ 12/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 45، پ 49، ص 57.

(5). مراسله وزارت فلاحت و تجارت به وزارت داخله، 23/ 12/ 1300، اسناد ملى ايران، شم ت 290007626.

(6). مراسله وزارت داخله به وزارت فلاحت و تجارت، 25/ 12/ 1300، اسناد ملى ايران، شم ت 290007626.

(7). چيچرين به كراسين پيشنهاد كرده بود، بريتانيا بايد تعهد كند كه از هرگونه اقدام خصمانه عليه منافع روسيه شوروى در آسياى صغير، ايران، افغانستان، و هند، و همين‌طور آن كشورهايى كه قبلا بخشى از امپراتورى روسيه را تشكيل مى‌دادند (بخصوص گرجستان)، خوددارى كند و از تشويق يا حمايت ژاپن، آلمان، لهستان، رومانى، مجارستان، چكسلواكى، بلغارستان، يونان و يوگسلاوى براى مبادرت به اقدامات خصمانه عليه روسيه شوروى امتناع ورزد. علاوه بر آن، مسكو، پيشنهاد كرد: دو كشور، بايد تعهد كنند كه به استقلال و تماميت ايران، افغانستان و قلمرو مجلس تركيه احترام بگذارند.

( Chicherin to Krassin, 5 Feb 1291, L/ PS/ 01/ 219/ 8511 )

(8). كراسين با اين فرمول موافقت كرد و قرارداد در 15 مارس امضا شد.

(9).Cobinet ,41 March 1291 ,CAB 32 /42 .

(10). روزنامه ايران، 24/ 12/ 1300، ص 1.

(11). اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 57، پ 19، ص 61.

(12). همان، ص 56.

(13). همان، ص 60.

(14). مراسله سرپرسى لورن به حكيم الملك وزير امور خارجه، 23/ 12/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 1/ 30، پ 52، ص 11/ 12.

(15). مراسله وزارت داخله به حكومت يزد، اسناد وزارت خارجه، ك 1/ 30، پ 52، ص 6.

(16). خاكستر: منطقه‌اى از بخش لاين شهرستان كلات در نزديكى دره‌گز مى‌باشد.

(17). تلگراف از ژاندارمرى خاكستر به وزارت داخله، 24/ 12/ 1300، اسناد ملى ايران، شم ت 29004273.