طفره مى‌رفت، امروز نزديك غروب مؤيد حضور- كارگزار گيلان- كنسول روس را به منزل شخصى خود دعوت نمود و كفيل حكومت گيلان توانست با حضور در خانه كارگزار گيلان، با كنسول روس ملاقات نمايد. در اين ملاقات كنسول روس به صراحت اظهار داشت: چون گيلان در منطقه نفوذ روسيه قرار دارد، دولت ايران بايد در تعيين حكمران و يا ساير رؤساى دواير دولتى اين منطقه با سفارت شوروى مذاكره كند و در ادامه تصريح كرد براساس دستور سفارت شوروى نمى‌تواند حكومت «وثوق السلطنه» در گيلان را به رسميت بشناسد و يا با كفيل حكومت مراوده داشته باشد. كنسول روس در اين مذاكره با «انگلوفيل» خواندن «شونبرگ» سوئدى به صراحت انتصاب او را به رياست نظميه گيلان مخالف سياست‌هاى روسيه ذكر كرد. 8

* مشاركت كمپانى نفت جنوب با استاندارد اويل‌

على‌رغم مخالفت‌هاى دولت ايران با مشاركت كمپانى نفت جنوب با استاندارد اويل، در نتيجه مذاكرات كدمن و كمپانى استاندارد اويل، اين كمپانى با كمپانى نفت جنوب براى مشاركت در نفت شمال به توافقاتى دست يافتند. امروز كاردار سفارت آمريكا در تهران، برخى مفاد اين قرارداد 9 را به اطلاع حسن پيرنيا رسانيد. دو كمپانى توافق كرده بودند، كمپانى جديدى به نام «شركت نفت ايران- آمريكا» تشكيل دهند تا منابع نفتى و معدنى پنج ايالت شمالى ايران را به جاى امتياز خوشتاريا و فرمان سپهسالار مبنى بر اكتشاف نفت بعضى نقاط مازندران، استخراج نمايند. 10

______________________________
(1). جنبش ميرزا كوچك خان بنابر گزارش‌هاى سفارت انگليس، ص 137.

(2). روزنامه ايران، 10/ 12/ 1300، ص 2.

(3). اين در حالى بود كه اسماعيل اميرفضلى مدعى بود غارت و چپاول شهر به پايان آمده و با تمام قدرت از حركات سوء جلوگيرى مى‌شود (اسناد مؤسسه تاريخ معاصر، شم 20617 و 20663 و 13- 20614).

(4). مراسله اقبال السلطنه به رياست وزرا، 9/ 12/ 1300، اسناد مؤسسه تاريخ معاصر، شم 38163.

(5). اتحاد اسلام كه مركز فعاليتش در اسلامبول بود، به وسيله چند تن از پيشوايان دينى بوجود آمده بود. از مهم‌ترين بنيانگذاران و مدافعان اين فكر، سيد جمال الدين اسدآبادى، كه ايجاد اتحاد اسلامى را يكى از مهم‌ترين راه‌ها براى مقابله با كشورهاى استعمارگر مى‌دانست و تمام تلاش خود را به همين منظور انجام داد. بعدها عبد الرحمن كواكبى، محمد عبده، رشيد رضا و ديگران اين فكر را، با هدف گرد آوردن عموم مسلمانان زير لواى واحد و ايجاد يك روزنه سياسى جهانى براى دنياى اسلام، دنبال كردند. عده‌اى از علما و رجال سياسى ايران مانند سيد محمد رضا مساوات، سيد محمد كمره‌اى، سليمان محسن اسكندرى، ميرزا طاهر تنكابنى، سيد حسن مدرس و ... عضويت اين سازمان را قبول و در پيشرفت هدف سازمان، شركت فعالانه داشته‌اند. اما نه به‌طور دسته‌جمعى بلكه تك‌تك و به شكل انفرادى، زيرا پيوند معنوى و ارتباط اجتماعى بين محافل دينى برقرار نبود. از جنگ جهانى اول به بعد تحت اين عنوان در جريان جنبش جنگل نيز فعاليت‌هايى صورت مى‌گرفت. (سيد جمال الدين اسدآبادى، ص 144- 143؛ سردار جنگل، ص 22 و 23؛ تاريخ سياسى و سازمان‌هاى اجتماعى ايران در عصر قاجار، ص 385؛ م.)

(6). نام سابق شهرستان ميانه است كه در جنوب‌شرقى تبريز واقع شده و از شمال به شهرستان سراب و از جنوب به شهرستان زنجان و از شرق به خلخال محدود است.

(7). تلگراف امير لشكر شمال غرب به وزارت جنگ، 19/ 12/ 1300، اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهشهاى سياسى، س 1300، پ 97، ص 27.

(8). تلگراف مؤيد حضور كارگزار گيلان به وزارت خارجه، 10/ 12/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 46، پ 17، ص 15.

(9). قرار بود وزيرمختار ايران در واشنگتن متن فرانسه قرارداد را براى دولت ايران ارسال نمايد (نفت شمال، ص 84- 85).

(10). حسن پيرنيا به كاردار سفارت آمريكا در تهران اطلاع داد كه دولت ايران اساسا مخالف قرارداد دو كمپانى استاندارد و نفت جنوب نيست اما اين قرارداد بايد به گونه‌اى باشد كه از حدود مصوبات مجلس خارج نشده، ايران را دچار مشكلات سياسى با روسيه نكند، بدين‌معنى كه: اولا در ديباچه امتياز و خود امتياز اسمى از كمپانى جنوب برده نشود؛ چون مخالف ماده 5 مصوبه مجلس است. ثانيا: مديريت و كنترل امتياز به اتباع انگليس واگذار نشود. ثالثا: در صورتى كه استاندارد، پس از توافق با كمپانى نفت جنوب از امتياز خارج شود، امتياز از درجه اعتبار ساقط خواهد بود. (نفت شمال، ص 78- 79).