كمپانى استاندارد اويل پاسخ داده بود كه چون امتياز خوشتاريا در مجلس شوراى ملى تصويب نشده قبل از انتقال به كمپانى نفت جنوب ملغى بوده و دولت نيز آن را از درجه اعتبار ساقط و غيرقانونى مى‌داند.

پيرو اين مذاكرات كتبى امروز احمد قوام در ديدار حضورى با كاردار سفارت انگليس بار ديگر دليل دولت ايران مبنى بر غيرقانونى بودن امتياز خوشتاريا را متذكر شد. كاردار سفارت انگليس در ضمن دفاع از كمپانى نفت جنوب عدم مراجعه دولت ايران را به سفارت انگليس غيردوستانه تلقى نموده ولى قوام در پاسخ به او اظهار داشت: «چون تقريبا ده روز قبل از اعطاى امتياز به كمپانى آمريكايى راجع به امتياز خوشتاريا در مجلس مذاكره شد و من بطلان امتياز خوشتاريا را در مجلس اظهار كردم و مجلس از اظهار من اتخاذ سند نمود و شما هم سكوت كرديد ديگر دليلى نمى‌ماند كه تصور كنم مراجعه نكردن من در اين موضوع كه حق مطلق دولت و بلامانع بوده است برخلاف دوستى تعبير شود». 8

[تصوير] عباس افندى (عبد البها)

______________________________
(1). جنبش ميرزا كوچك خان بنابر گزارش‌هاى سفارت انگليس، ص 85.

(2). عباس افندى (عبد البها) فرزند حسينعلى نورى (بهاء اللّه) در شب پنجم جمادى الاولى 1262 ق به دنيا آمد. نوابه مدرس، زن نخست ميرزا حسينعلى بود. عباس افندى بعدها القاب «آقا»، «سركار آقا»، «ابن اللّه» و ابن البها نيز گرفت. بهاء اللّه از زن ديگرش مهدعليا سه پسر به نام‌هاى محمد على افندى، ميرزا ضياء اللّه و ميرزا بديع اللّه داشت. بنابر لوح عهدى قرار بود تا پس از درگذشت بهاء اللّه ابتدا عباس و محمد على زمامدار بهائيان باشند لكن پس از مرگ پدر ميان فرزندان جدايى افتاد. محمد على افندى با دو برادر ديگرش، دو تن از زنان ميرزا حسينعلى، خواهرانش و پسر عموها بر عبد البهاء شوريدند. عباس افندى غصن اكبر را ناقض اكبر و مريدانش را ناقضين خواند و پيروان خود را ثابتين نام نهاد. محمد على نيز به تلافى، غصن اعظم را رئيس المشركين گفته ابليس لعين لقب داد. عبد البها خود را فردى عادى و غلام و عبد البهاء مى‌خواند تا از او برهان و حجتى نخواهند و در عوض هر چه مى‌توانست مقام باب و بها را بالا مى‌برد. وى در امر سياست برخلاف پدرش پايبند به يك حكومت و يك دولت نبود بلكه با تغيير شرايط و اوضاع زير پرچم حكومتى تازه مى‌رفت. مدتى در سايه عنايت حكومت تزارى مى‌زيست، پس از انقلاب اكتبر 1917 و سقوط دولت تزارى روسيه به انگلستان متمايل شد و پس از آنكه، عثمانى‌ها متوجه شدند عباس افندى به نفع دولت انگليس جاسوسى مى‌كند، جمال پاشا فرمانده كل قواى عثمانى خواست وى را اعدام نمايد، لكن دولت انگليس به حمايت جدى از او برخاست. عباس افندى در اواخر عمر سفرهايى به اروپا و آمريكا نمود و تعاليم دوازده‌گانه بهائيت را عرضه نمود. سرانجام وى در ششم آذر 1300 ش، در حيفا درگذشت. در تشييع جنازه او نمايندگان دولت انگليس از جمله «هربرت ساموئل» حضور داشتند. ديگر شخصيت‌هاى انگليسى نيز، مراتب همدردى و تسليت حكومت انگلستان را به جامعه بهائى ابلاغ نمودند.

(قرين بديع، ص 19، 83؛ ج 3، ص 125، 291، 327؛ توقيعات مباركه (لوح قرن) ج 1، ص 103 خطابات مباركه، ج 1، ص 32).

(3). يادداشت‌هاى قزوينى، ج 7- 8، ص 234.

(4). روزنامه ايران، 8/ 9/ 1300، ص 2.

(5). جنبش ميرزا كوچك خان بنابر گزارش‌هاى سفارت انگليس، ص 86.

(6). روزنامه ايران، 7/ 9/ 1300، ص 1.

(7). گزارش‌هاى كنسولگرى انگليس در مشهد، ص 180.

(8). نفت شمال، ص 8- 7.