چهارشنبه 26 مهر 1300/ 19 اكتبر 1921/ 17 صفر 1340

* تصرف ماسوله به دست نيروهاى دولتى‌

ماسوله‌ 1 به تصرف نيروهاى دولتى درآمد. مختار نظامى يكى از صاحب‌منصبان قزاق با نيروهاى خود و آقا جان درامى در آنجا متوقف شدند. 2

[تصوير] نمايى ديگر از ماسوله‌

______________________________
(1). روستاى ماسوله از چهار قسمت به نام‌هاى محله خانه‌بر، محله مسجد بر، اسد محله و كش سر تشكيل شده است كه در وسعتى به مساحت تقريبى يكصد و پنجاه هزار مترمربع رخ مى‌نمايد. اختلاف ارتفاع از بلندترين نقطه تا پائين‌ترين سطح روستا نزديك به صد متر بوده و همين مسئله موجب پيدايش نمايى بى‌نظير در معمارى ماسوله است. خانه‌هاى اين روستا بيشتر دوطبقه و به ندرت يك طبقه است. بيشتر مردم ماسوله سالى يك بار روى بناى خانه‌هاى خود را با گلى زرد و بام آن را با گل كبود كه هردو از كنار «ماسوله رودخان» به دست مى‌آيد، اندود مى‌كنند. ماسوله هم نزديك به درياست و هم قريب هزار و پنجاه متر از سطح دريا ارتفاع دارد و آب و هواى آن آميزه‌اى از لطافت هواى كوهستانى و رطوبت هواى دريا است.

ماسوله و جنگل‌ها و كوه‌هاى اطراف آن يادآور مبارزات مجاهدان جنگل و گيلان است. در تاريخ معاصر و خصوصيات تاريخ مبارزات نهضت جنگل به رهبرى ميرزا كوچك خان جنگلى كه هفت سال طول كشيد، مبارزان جنگل با استفاده از موقعيت سوق الجيشى ماسوله و ارتفاعات مجاور آن و با همكارى مردم اين منطقه ضربات سهمگينى بر متجاوزان روسى و انگليسى و عوامل داخلى آنان وارد نمودند. از جمله مهمترين جنگ‌هاى اين منطقه جنگ ماسوله و جنگ ماكلوان است. در جنگ ماكلوان كنسول روس سيصد قزاق روسى را كه در بى‌رحمى و شقاوت شهرت داشتند و پنجاه نفر قزاق ايرانى با مهمات كافى به فرماندهى ابو الفتح خان ياور براى سركوبى جنگلى‌ها فرستاد. در مسير حركت قشون دولتى از جاده ماكلوان به ماسوله نيروهاى جنگلى كه بيش از هفتاد تن بودند، از تپه ماكلوان به ماسوله حمله كردند و 134 نفر از نيروى دشمن به صومعه‌سرا گريختند و بقيه را كشتند و اسير شدند و مقدار زيادى اسلحه و اسب به غنيمت مجاهدان جنگل درآمد.

در جنگل ماسوله حدود چهار هزار سوار نيزه‌دار و پياده توپخانه به فرماندهى كالچوك‌اف به جنگل گسيل مى‌گردند. امير تالش از ضيابر و برهان السلطنه طارمى از طارم و هفتصد قزاق ايرانى به سركردگى «ماهائوف» از راه زنجان و ماسوله و قزاق‌هاى پياده با پشتيبانى توپخانه از خط رشت پيشروى كردند.

اين نبرد نابرابر بر اثر ريزش برف سنگين و محاصره نيروهاى جنگل به دست نظامى‌ها به شكست جنگلى‌ها انجاميد، اما سه ماه پس از جنگ ماسوله، جنگلى‌ها از كمين‌گاه‌هايشان خارج شدند و به سمت فومنات سرازير گرديدند. بسيارى از اهالى ماسوله با نيروهاى ميرزا همكارى داشتند و جمعى نيز به استخدام نهضت درآمدند كه در ماسوله تحت رياست «صادق كوچك‌پور» گروهان ماسوله را تشكيل داد، و بر عليه اجنبى مبارزه نمودند.

(جهت اطلاع بيشتر ر ك: مجله هنر و مردم، شم 186؛ نگاهى به ماسوله سرزمين مسحوركننده؛ ماسوله سرزمين ستارگان روشن).

(2). روزنامه ايران، 28/ 7/ 1300، ص 3.