[تصوير] بزرگداشت اعلاميه بالفور، ايوان جلوى مدرسه آليانس، همدان 1918 م.

بزرگداشت فوق در زمان احمد شاه قاجار برگزار شد و بيش از دو هزار نفر از مقامات ارشد نظامى و حكومتى همدان دعوت شده بودند. آنها كه ستاره داوود زرد بر يقه دارند، اعضاى «ياران صهيون» و بانيان مراسم فوق‌اند كه ستاره داوود را با عنوان نماد عضويت در «ياران صهيون» به سينه زده‌اند. اين ستاره‌ها با علامت خواركننده يهوديان اروپايى در جنگ جهانى دوم، همانند نيست.

______________________________
(1). گزارش وزارت داخله، اسناد ملى ايران شم ت 293005975.

(2). تلگراف مصدق ديوان به وزارت خارجه، 20/ 7/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 44، پ 13، ص 17.

(3). حاج آقا نور اللّه اصفهانى نام اصلى وى مهدى و فرزند چهارم شيخ محمد باقر نجفى و نوه دخترى سيد صدر الدين عاملى بود كه در 1278 ق، در اصفهان به دنيا آمد و بعدها به نور اللّه شهرت يافت، وى در سال 1295 ق، جهت تكميل تحصيلات خود راهى عتبات عاليات شد و تا سال 1304 ق، به تحصيل خود در عتبات ادامه داد و پس از نيل به درجه اجتهاد به اصفهان بازگشت. در سال 1307 ق، به همراه برادرش آقا نجفى به قلع و قمع بابى‌ها اقدام كرد كه موجب تبعيد هردو به تهران گرديد كه شش ماه به طول انجاميد. وى با شركت در جنبش تنباكو وارد فعاليت‌هاى سياسى شد. در سال 1315 در تحريم كالاهاى خارجى و مصرف و ترويج مصرف كالاهاى داخلى اطلاعيه صادر كرد. در سال 1321 حاج نور اللّه و آقا نجفى به اتهام ايجاد بلوا و آشوب در اصفهان به تهران احضار شدند و پس از يك سال به اصفهان بازگشتند. حاج آقا نور اللّه به تبعيت از مراجع مشروطه‌خواه نجف، مشروطه را تأييد كرد و با نفوذ سياسى و اقتصادى بيگانگان مخصوصا روس و انگليس به شدت مبارزه كرد. با شروع جنگ اول جهانى كميته دفاع ملى اصفهان را به هدف مقابله با اشغالگران بيگانه تشكيل داد. پس از پايان جنگ جهانى اول و اعلام عفو عمومى از سوى انگلستان در اوايل 1336 ق، به اصفهان بازگشت. سال بعد كه خبر انعقاد قرارداد ننگين 1919 ايران و انگليس انتشار يافت وى از زمره مخالفان و منتقدان آن بود. در سال 1304 ش، حاج آقا نور اللّه به دعوت برگزاركنندگان مراسم تاجگذارى رضا خان به تهران آمد و در آن مجلس حضور يافت و قرآنى به رضا خان هديه كرد و از او خواست تا طبق دستورات آن عمل كند. در سال 1306 ش، وى به مبارزه با سياست‌هاى رضا شاه برخاست و در رأس يكصد نفر از علما و طلاب اصفهان به قم مهاجرت كردند و از تمامى مجتهدان و روحانيون ايران خواستند تا به آنان بپيوندند. روزبه‌روز بر تعداد مهاجران افزوده مى‌شد.

مدتها تبادل تلگراف و نامه بين مقامات دولتى و مهاجران ادامه داشت تا كار به مذاكره كشيد و سرانجام مهاجران پيشنهادى را در قالب 5 ماده به دولت دادند كه مورد موافقت قرار گرفت. اين پيشنهاد به صورت لايحه از سوى دولت به مجلس ارائه گرديد. اما قبل از تصويب آن حاج آقا نور اللّه به‌طور ناگهانى و مشكوك در شب 4 دى 1306 ش، درگذشت. (انديشه سياسى و تاريخ نهضت بيدارگرانه حاج آقا نور اللّه اصفهانى، ص مختلف؛ ده نفر پيشتاز، ص 167- 140؛ تاريخ علمى و اجتماعى اصفهان در قرن اخير، ج 2، ص 11- 45).

(4). تلگراف كارگزارى اصفهان به وزارت خارجه، 22/ 7/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 48، پ 9، ص 4.

(5). فوق العاده روزنامه بهار، 22/ 7/ 1300؛ گزارش‌هاى كنسولگرى انگليس در مشهد، ص 162.