نصر اللّه خان، ايپكيان، معتمد الممالك، ميرزا عبد اللّه خان (مختار الملك صبا)، مات، آلبرت، وستن‌ 20 و تيگران‌ 21 در وزارت داخله تشكيل شد. هدف از تشكيل اين كميسيون تهيه لوايح لازم براى اصلاحات در ساختار بلديه بود. 22

* ملاقات وزيرمختار انگليس و رئيس نظميه با رئيس الوزراء

پيش از ظهر امروز وزيرمختار انگليس در دربار با رئيس الوزراء ملاقات و مذاكره كرد. رئيس الوزراء با ژنرال «وستداهل» 23 رئيس تشكيلات نظميه‌ 24 نيز ملاقات داشت. 25

* دعوت رضا خان براى جذب افراد داوطلب خدمت در قزاقخانه‌

امروز رضا خان، رئيس ديويزيون قزاق و فرمانده كل قوا، با انتشار اعلانى‌ 26 در شهر تهران از اشخاص داوطلب واجد شرايط، جهت استخدام در قزاقخانه دعوت به همكارى كرد 27

______________________________
(1). در آن زمان حكومت گرجستان توسط منشويك‌ها اداره مى‌شد و دولت بلشويكى روسيه (شوروى) با منشويك‌ها در حال جنگ بود. در 21 فوريه 1921 م، ارتش سرخ وارد گرجستان شد و چهار روز بعد تأسيس جمهورى شوروى سوسياليستى گرجستان اعلام شد كه در خبر مذكور يكى از افسران ارتش سرخ خواستار تصرف ايران و انجام عمليات مشابهى در ايران شده است تا ايران يا حداقل بخش‌هايى از ايران به تصرف شوروى درآيد. (تاريخ روسيه شوروى، ج 3، ص 359 و 367).

(2).

Report to the Interde partmental Committee on Bolshevism, as a Menace to the British Empire, July 1291, PP. 47- 67, L/ PS/ 01/ 688.

. (3). «جرج پرسى چرچيل»(George Percy Churchill) فرزند «هنرى آدريان چرچيل» كنسول انگليس از 1875 تا 1879 و برادر «آلفرد فرانسيس چرچيل» نايب كنسولگرى رشت از 1903 تا 1905 و «سيدنى جان الكساندر چرچيل» دبير دوم دبيرخانه شرقى سفارت انگليس بود. وى در اوايل سده بيستم ميلادى دبير شرقى سفارت انگليس بود كه با نظم و مرتب كردن اسناد و گزارش‌هاى سفارت انگليس و افزودن مطالب جديد مجموعه‌اى جالب شامل شرح حال رجال ايرانى، به نام فرهنگ رجال قاجار را فراهم كرد.

(فرهنگ رجال قاجار، ص 7).

(4).

Minute prepared by G. p. Churchill, 3 March 1291. Fo 173/ 1046.

(5). نامه احمد على سپهر به سيد ضياء الدين طباطبايى، 12/ 12/ 1299، اسناد مؤسسه تاريخ معاصر، شم 54543- ن.

(6). متحد المال: بخشنامه.

(7). متحد المال از رياست وزرا به فرمانفرمايان ايالات و حكام ولايات، 12/ 12/ 1299، اسناد مؤسسه تاريخ معاصر، شم 54869- ن.

(8). تلگراف صادره از رياست وزرا به خراسان، تبريز و اصفهان، 12/ 12/ 1299، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 36، پ 16، پ 75.

(9). تاريخ بيست ساله ايران، ج 1، ص 268.

(10). شرح زندگانى من، ج 3، ص 225.

(11). روزنامه ايران، 13/ 12/ 1299، ص 3.

(12). همان، ص 1.

(13). اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 36، پ 16، ص 3.

(14). روزنامه ايران، 13/ 12/ 1299، ص 1؛ تاريخ بيست ساله ايران، ج 1، ص 266، 267.

(15). روزنامه ايران، 13/ 12/ 1299، ص 2.

(16). تلگراف كفيل كارگزار اصفهان به وزير خارجه، 12/ 12/ 1299، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 46، پ 5، ص 74.

(17). تلگراف منشور الملك از آستارا به‌رياست وزرا، 14/ 12/ 1299، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 15، پ 2، ص 54.

(18). روزنامه ايران، 13/ 12/ 1299، ص 2.

(19). همان.

(20). البته در برخى منابع اين نام «ونسن» قيد شده است. (م).

(21). آقايان مات، آلبرت، و ... از مستشاران خارجى بودند.

(22). روزنامه ايران، 13/ 12/ 1299، ص 1؛ تاريخ بيست ساله ايران، ج 1، ص 266.

(23). ژنرال وستداهل در اواسط سال 1292 ش، بنابر دعوت دولت ايران در زمان نخست‌وزيرى مستوفى الممالك به همراه دو سوئدى ديگر به نام‌هاى «برگدال» و «ارفاس» وارد ايران شد و به رياست نظميه تهران منصوب گرديد. وستداهل در هنگام ورود به ايران داراى درجه سرگردى بود كه بعدها تا درجه ژنرالى ارتقا يافت. او پيش از آمدن به تهران كفيل يكى از كلانترى‌هاى شهر استكهلم بود وستداهل در طوق اقامتش در ايران كه ده سال و چهار ماه به درازا كشيد، توانست در تهران و بعضى از شهرهاى ايران نظميه‌هايى نوين و آشنا به علم روز پايه‌گذارى كند. او در اوايل كار به دليل نداشتن امكانات، از پرسنل و امكانات ژاندارمرى با موافقت ژنرال يالمارسن فرمانده سوئدى اين ارگان استفاده نمود. نخستين اقدام وستداهل پس از تصفيه اداره نظميه، آموزش افسران و افراد آن بود وستداهل براى اين‌كار از لاسن، يارى گرفت و سيصد نفر پاسبان را براى اخذ تعليمات به ساخلوى باغ شاه و سيصد نفر ديگر را به ساخلوى يوسف‌آباد گسيل داشت. وستداهل علاوه بر اين در مجاورت اداره مركزى نظميه در ميدان سپه سابق دو آموزشگاه داير كرد اقامت ده ساله ژنرال وستداهل در ايران با رويدادهاى بسيار و تعيين‌كننده‌اى مصادف بود كه نتايج بسيارى از اين رويدادها چيزى جز هرج‌ومرج و آشوب و آشفتگى اوضاع سياسى و اقتصادى و اجتماعى نبود. (نظم و نظميه در دوره قاجاريه، ص 187؛ سوئدى‌ها در ايران، ص 185).

(24). نظميه قبل و مدتى بعد از كودتاى 1299 ش، توسط افسران سوئدى اداره مى‌شد. بعضى از صاحب‌نظران معتقد بودند كه بهترين ادوار شهربانى ايران دورانى بوده كه زير نظر سوئدى‌ها، مخصوصا «وستداهل» اداره مى‌شده است. زيرا اين شخص به خاطر حسن نظرى كه نسبت به ايران داشت، همواره در كمال صداقت و امانت انجام‌وظيفه مى‌نمود و اينكه سردار سپه شهربانى را از دست او خارج نمود نه از اين نظر بود كه امثال درگاهى (رئيس شهربانى از 1302 تا 1308 ش) و كوپال (رئيس شهربانى از 1308 تا 1310 ش) آن را بهتر اداره مى‌كردند بلكه از اين جهت بود كه مجرى بى‌چون و چراى دستورات خلاف قانون او بودند. از زمانى‌كه شهربانى به دست رضا خان افتاد وسيله‌اى براى انجام مقاصد سياسى سردار سپه آن‌روز و رضا شاه بعدى شد. به همين دليل رضا خان از همان ابتدا عقيده داشت كه نظميه و ژاندارمرى و هرنيروى ديگرى در مملكت بايد زير نظر وزارت جنگ باشد.

به همين سبب در كابينه دوم كه به رياست قوام السلطنه در روز چهاردهم خرداد 1300 تشكيل شد و او باز پست وزارت جنگ و فرماندهى كل قوا را در اختيار داشت، به قوام السلطنه كه وزارت داخله را نيز با حفظ سمت عهده‌دار بود، پيشنهاد نمود كه نظميه از وزارت داخله منتزع شود و زير امر وزارت جنگ قرار گيرد. ولى قوام السلطنه با اين امر موافقت نكرد. در دى‌ماه 1302 ش، رضا خان كه در 6 آبان همان سال به رياست الوزرايى رسيد، به خدمت مستشاران سوئدى در نظميه خاتمه داده و «وستداهل» را از رياست نظميه منفصل و به جاى او سرهنگ محمد خان درگاهى افسر ژاندارمرى را به اين سمت منصوب نمود. از آن زمان تا سقوط رضا خان همواره شهربانى و دواير مخفى و جاسوسى آن قدرت واقعى را در دست داشتند و حتى وزيران نيز بازيچه اميال و هوس‌هاى مأمورين شهربانى بودند. (نظميه در دوره پهلوى، صص 25- 35؛ تاريخ بيست ساله ايران، ج 1، ص 99، ج 2، صص 301- 303؛ فصلنامه گنجينه اسناد، دفتر سوم پاييز 1373، ص 30).

(25). روزنامه ايران، 13/ 12/ 1299، ص 1.

(26). اعلان مذكور به شرح ذيل بود:

«چون براى تكميل نفرات ديويزيون قزاق اعليحضرت همايونى ارواحنا فداه، يك عده سوار و پياده لازم است لهذا به موجب اين اعلان خاطر عموم اهالى مستحضر مى‌دارد اشخاصى كه داراى بنيه سالم بوده و سن آنها كمتر از 18 و بالاتر از 25 نباشد در صورتى كه اسب صحيح داشته باشند در جزو سوار و الا در پياده‌نظام به خدمت قبول مى‌شوند داوطلبان استخدام در قزاقخانه مى‌توانند همه‌روزه به دفتر بريگاد سوار يا دفتر بريگاد پياده خود را معرفى نمايند- رئيس ديويزيون قزاق اعليحضرت همايونى و فرمانده كل قوا رضا.»

(27). روزنامه ايران، 12/ 12/ 1299، ص 1.