* درخواست اعزام تعدادى از نيروهاى پليس جنوب به تهران‌

سيد ضياء الدين طباطبايى، به فرمانده قشون جنوب در شيراز دستور داد يك ستون قشون‌ 21 را به همراه توپخانه به تهران اعزام نمايد. 22

______________________________
(1). عيسى فيض، كارمند پرسابقه وزارت ماليه بود كه در انگليس تحصيل كرده و با هيئت‌هاى نمايندگى انگليسى در تهران همواره مناسبات نزديك داشت و بويژه از اعتماد آرميتاژ اسميت برخوردار بود. عيسى فيض در فروردين 1300 ش، به علت بيمارى از كابينه سيد ضياء كناره گرفت و جهت معالجه به انگلستان رفت او آخرين سال‌هاى خدمت دولتى خود را در سمت كميسار عالى نفت ايران در لندن گذراند. وى در سال 1311 ش، در سن 52 سالگى در اثر بيمارى سرطان درگذشت. (شرح حال رجال سياسى و نظامى ايران، ج 2، ص 1143 و 1144).

(2). على اصغر مؤدب نفيسى، معروف به مؤدب الدوله فرزند ميرزا على اكبر خان ناظم الاطباء نفيسى در سال 1254 ش، در تهران متولد شد. پس از تحصيلات مقدماتى، وارد دار الفنون شد و تحصيلات خود را در رشته طبابت به اتمام رسانيد و سپس جهت تكميل تحصيلات خود به بلژيك و فرانسه رفت.

بعد از بازگشت به ايران استاد طب دار الفنون شد. در سال 1904 م، در تهران مطب خصوصى داشت. در سال 1907 م، مشاور شهردارى تهران بود و در سال 1921 م رئيس اداره كل صحيه تهران بود. در سال 1299 ش، كه سيد ضياء الدين طباطبايى نخست‌وزير بود، وزارتخانه جديدى به نام وزارتخانه صحيه و امور خيريه تأسيس نمود و مى‌توان وى را اولين وزير بهدارى ايران دانست.

در دوران رضا شاه پيشكار وليعهد شد و در سال 1927 به همراه وى به سوئيس رفت. سرانجام مؤدب الدوله در 2 تيرماه 1328 ش، درگذشت.

(مجله آينده، شم 12- 7، س 1371، ص 412؛ خاطرات نصر اللّه انتظام، ص 204؛ مجله جهان پزشكى، شم 5 و 6، س 1328، ص 4- 1؛ مجله وحيد، شم 234، 15/ 10/ 2536، ص 25 و 28).

(3). روزنامه ايران، 12/ 12/ 1299، ص 3؛

در روزشمار تاريخ ايران، اثر باقر عاقلى، ج 1، ص 102، معرفى كابينه سيد ضياء به احمد شاه در تاريخ 10/ 12/ 1299 ذكر شده كه اشتباه است و تاريخ صحيح آن با استناد به روزنامه ايران، 11/ 12/ 1299 ش، مى‌باشد. (م).

(4). تاريخ اين اعلان در كتاب تاريخ بيست ساله ايران، ج 1، ص 267- 268، 12/ 12/ 1299 ذكر شده كه اشتباه است. اصل اعلان در تاريخ 11/ 12/ 1299 منتشر مى‌شود و در روزهاى بعد نيز، در روزنامه ايران تكرار مى‌شود. نمونه اصلى اين اعلان در گنجينه اسناد، س 1373، شم، 15 ص 12 منتشر شده است. (م).

(5). اعلان مذكور در پنج ماده به شرح ذيل منتشر شد:

«ماده اول- نظر به اينكه حكومت‌نظامى در شهر دار الخلافه حكمفرماست به استثناى طبقات نظامى عمومى صاحبان اسلحه از اسلحه‌فروش و غيره مكلفند كه اسلحه موجود در حجرات و امكنه و منازل خود را به انضمام فشنگ بدون فوت وقت به كميسارياى محل تسليم و قبض چاپى كه تهيه شده است دريافت دارند.

ماده دوم- در قبض مزبور نمره و نوع تفنگ و مقدار فشنگ و اسم صاحب آن تصريح خواهد شد.

ماده سوم- شش روز بعد از نشر اين اعلان كليه اسلحه‌هاى موجوده كه قبلا به كميسارياى محله تسليم نگشته باشد بدون قبض اخذ و ضبط دولت عليه خواهد شد.

ماده چهارم- هرگاه ده روز از نشر اين اعلان بگذرد و صاحبان اسلحه در اجراى مواد اين اعلان خوددارى و تخلف نموده باشند علاوه بر اخذ و ضبط اسلحه، به مجازات‌هاى سخت حتى ممكن است محكوم اعدام شوند

ماده پنجم- به مأمورين نظميه و قواى تأمينيه حق داده شده و مى‌توانند در هرموقع، امكنه و منازلى را كه مورد سوءظن واقع شود، ورود و تفتيش نمايند

تبصره- تفنگ‌هاى ساچمه‌زنى و شكارى از مواد فوق مستثنى و براى حل آن بايد از اين فاصله از اداره نظميه جواز تحصيل نمايند رئيس كل تشكيلات نظميه و حاكم نظامى شهر مأمور اجراى مواد فوق هستند. حكومت‌نظامى شهر- كاظم».

(6). روزنامه ايران، 16/ 12/ 1299، ص 1.

(7). روزنامه بيرمنگام پست، 1 مارس 1921.

(8).Norman to Curzon ,1 March 1291 .Fo 173 /3046

(9). تاريخ اين سند به اشتباه سال 1920 م، درج شده است.

(10). در كابينه سياه سه ماه و چند روزه سيد ضياء الدين طباطبايى، بيست و شش جلسه هيئت وزيران تشكيل گرديد كه اولين نشست روز سه‌شنبه يازدهم اسفند 1299 و آخرين نشست اين كابينه روز سه‌شنبه 27 ارديبهشت 1300 بود. (زندگانى سياسى، اجتماعى سيد ضياء الدين طباطبايى، ص 203).

(11). زندگانى سياسى، اجتماعى سيد ضياء الدين طباطبايى، ص 203، 205.

(12). متن حكم سيد ضياء الدين به شرح ذيل مى‌باشد: «جناب آقاى الكساندر طومانيانس نظر به اينكه دولت در نظر گرفته است كه بانك استقراضى ايران را ضبط و اداره نمايد و براى رياست بانك مزبور وجود يك نفر شخص لايق، امين و متخصص در امور ماليه لازم مى‌باشد لهذا جنابعالى را كه طرف اعتماد كامل دولت مى‌باشيد و همه‌وقت در انجام خدمات دولت حاضر بوده‌ايد، براى رياست مزبور معين مى‌نمايم [.] لازم است به فوريت به بانك مزبور رفته:

اولا- تمام بانك را از اموال منقول و غيرمنقول به طرز ادارى تحويل گرفته تمام دفاتر و اسناد را نيز مهر نماييد

ثانيا- پرسنل بانك را عموما منحل نماييد تا بعد دستور استخدام داده شود.

ثالثا- رسيدگى كامل به عمل آوريد كه امانات رهينه بانك چيزى از ميان نرود و كم و كسرى حاصل ننمايد.

رابعا- ميزان حساب كليه دفاتر را استخراج نموده به هيئت دولت ارائه دهيد و از روى همان شالوده كه لازم است طرح نماييد.

خامسا- نقشه‌هاى لازمه را براى اداره كردن بانك هرچه زودتر تدارك نموده اقدام كنيد. به وزارت‌خانه‌ها و دواير نظامى امر شده است كه هرزمان به آنها براى مساعدت مراجعه نماييد همه نوع تقويت به عمل آورند.» (اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 36، پ 16، ص 142).

(13). اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 36، پ 16، ص 142.

(14). اسناد كابينه كودتا، ص 125.

(15). همان، ص 126- 128.

(16). روزنامه ايران، 12/ 12/ 1299، ص 3.

(17). تلگراف كارگزارى بوشهر به وزارت خارجه، 12/ 12/ 1299، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 49، پ 13، ص 8.

(18). اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 1، پ 5، ص 12.

(19). ميرزا فضلعلى مجتهد تبريزى از روحانيون آذربايجان و از نمايندگان دوره اول مجلس شوراى ملى، براى معالجه به برلين رفته بود ولى در آنجا دار فانى را وداع گفت.

(20). اسناد كابينه كودتا، ص 314 و 315؛ روزنامه ايران، 13/ 12/ 1299، ص 1.

(21). مصدق در كتاب خاطرات خود در اين‌باره چنين مى‌نويسد: «در اين تلگراف نام پليس جنوب، به قشون جنوب تبديل شده و با گفته‌هاى دولت وطنى كه آن را به رسميت شناخته بود به كلى منافات است و مردم تصميم به اعتراض و مخالفت گرفتند.» (خاطرات و تألمات مصدق، ص 128).

(22). خاطرات و تألمات مصدق، ص 128.