طولانى با وى مذاكره كردند. 11

* كاهش قيمت نفت‌

از سوم ارديبهشت‌ماه تا امروز مقدار چهار صد هزار پوط نفت از «بادكوبه» به «بندر جز» و «مشهدسر» وارد گرديده، كه همين عامل باعث كاهش عمده قيمت بود. براى حمل نفت به تهران نيز اقدامات لازم صورت گرفته بود. 12

______________________________
(1). البته در اسناد وزارت خارجه فرانسه روز 6 ارديبهشت معرفى رضا خان به عنوان وزير جنگ آورده شده است. (اسناد وزارت خارجه فرانسه، مجلد 101، گزارش شم 14).

(2). رضا خان سردارسپه، رئيس (فرمانده) كل ديويزيون قزاق قبل از ظهر نيمه شعبان به عنوان وزير در نظر گرفته شد (روزنامه ايران، 7/ 2/ 1300، ص 2).

(3). خاطرات نخستين سپهبد ايران، ص 178.

(4). روزنامه ايران، 7/ 2/ 1300، ص 2.

(5). اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 41، پ 22، ص 47.

(6). روزنامه ايران، 8/ 2/ 1300، ص 1.

(7). ارباب جمشيد، پسر بهمن پارسى، معروف به جمشيديان، در سال 1299 ق، در يزد به دنيا آمد، وى از خردسالى نزد تجار زرتشتى كار مى‌كرد.

از يازده سالگى به مدت هفت سال در تجارتخانه ارباب رستم، ابتدا در بروجرد و سپس در تهران مشغول به كار شد. سرانجام در سراى مشير خلوت بازار تهران، كه محل بازرگانان زرتشتى بود حجره‌اى خريد و مستقلا به كار تجارت، صرافى، بانكدارى و كشاورزى مشغول شد. به تدريج كار بازرگانى او رونق گرفت به حدى كه در هريك از شهرهاى قم، كاشان، اصفهان، يزد، شيراز، كرمان و ... شعبه‌اى از تجارتخانه خود را تأسيس كرد و به كار واردات و صادرات پرداخت. اعتبار مالى ارباب جمشيد، موقعيت ويژه‌اى براى او در نزد هم‌كيشانش و حكومت فراهم آورد. مطابق اسناد، وى از 1324 ق، براى حل و عقد امور زرتشتيان ايران و هند با حكومت مورد توجه زعماى قوم بود. در تحصن اهالى تهران در سفارتخانه انگليس و حوادث مشروطه، نام ارباب جمشيد در كنار تجار بزرگ آن عهد، به عنوان حاميان مالى آن حركت سياسى آمده است. در هنگام تأسيس مجلس شوراى ملى از جانب اقليت زرتشتى به وكالت انتخاب شد. دوره نمايندگى ارباب جمشيد با به توپ بسته شدن مجلس اول در 23 جمادى الاولى 1336 ق، به پايان رسيد. با وجود گستردگى فعاليت‌هاى ارباب جمشيد در زمينه‌هاى اقتصادى و سياسى و نفوذ و اعتبار وى نزد دولتمردان و بازرگانان، تجارتخانه ارباب جمشيد در ذيقعده 1330 ق، اعلان ورشكستگى نمود و در همين زمان بيش از چهل تجارتخانه و صرافخانه معتبر ايرانى در تهران ورشكسته شدند.

از اين پس وضع ارباب جمشيد به سرعت دگرگون شد. پرونده تجارتخانه ارباب جمشيد سال‌ها در عدليه مطرح بود. در آبان 1303 ش، در نخستين كابينه رضا خان، ابو الحسن پيرنيا وزير عدليه وقت، ارباب جمشيد را به جرم پرداخت رشوه به كاركنان دادگسترى، به زندان سپرد. از آخرين دهه زندگى ارباب جمشيد، كه مقارن است با استقرار سلطنت پهلوى، اطلاعى در دست نيست. وى در 16 دى 1311، در 82 سالگى، در تهران درگذشت. بنا به اسناد ماسونى ميرزا صادق خان اديب الممالك فراهانى، منزل ارباب جمشيد در دروازه دولت، محل اوليه تأسيس لژ بيدارى ايرانيان بوده است. (تاريخ آغازين فراماسونى ...، ج 1، ص 201 و 202، 246، 248؛ مهنامه زرتشتيان، شم 7، ص 12، 11، 9؛ تاريخ زرتشتيان، ص 433، 437؛ ارباب كيخسرو، شاهرخ، ج 1، ص 378، 314، 380، تاريخ مشروطه ايران، ص 168؛ خاطرات و اسناد، ج 5، ص 53؛ انجمن تاريخ، س 1349، شم 1، ص 23 و 24؛ نخبگان سياسى ايران، ج 4، ص 49 و 50).

(8). بهائيت فرقه‌اى منشعب از آيين بابى، كه خود برخاسته از مكتب شيخى است. اين مكتب تفسيرى فلسفى عرفانى و باطنى از تشيع است؛ بنابراين بهائيت را- به رغم منابع بهائى- نمى‌توان دين مستقل خواند. بنيانگذار آئين بهايى، ميرزا حسينعلى نورى معروف به بهاء اللّه است، اين آيين نيز نام خود را از همين لقب برگرفته است. (جهت اطلاع بيشتر ن ك: دانشنامه جهان اسلام، ج 4، ص 733- 744).

(9). تلگراف كارگزارى بندرعباس به كارگزارى كل بنادر خليج‌فارس، 9/ 2/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 49، پ 14، ص 95.

(10). نامه سيد ضياء الدين طباطبايى به وزارت جنگ، 7/ 2/ 1300، اسناد مؤسسه تاريخ معاصر، شم 60340- ن.

(11). روزنامه ايران، 8/ 2/ 1300، ص 1.

(12). همان.