رابطه‌اى وجود دارد و آيا دين در سياست دخالتى مى‌كند يا محدوده دين از سياست جداست؟ در پرتو قلمروشناسى و شناخت محدوده دين، سرنوشت رهبرى جامعه و حق حاكميت مشخص مى‌شود.

3) روشهاى قلمروشناسى دين‌

محققين و متفكرين با روشهاى مختلفى به قلمروشناسى دين و شناخت اهداف انبيا پرداخته‌اند كه عبارتند از:

برون‌دينى:

در اين روش، قلمرو و اهداف دين بر مبناى انتظارات آدمى از دين تعيين و تحديد مى‌شود و به خود دين و متون‌دينى رجوع‌نمى‌شود.

درون‌دينى:

در اين روش، براى شناخت قلمرو دين به خود دين رجوع مى‌شود و از خود دين خواسته مى‌شود كه توضيح دهد اهدافش چيست و قلمرو هدايتش در كجاست؟ وقتى با ادلّه عقلى خداوند را ثابت كرديم و معتقد به آن شديم و باز از روى ادلّه عقلى و نقلى نبوّت را دريافتيم، در اينجا عقل دستيابى بشر را به وحى را كه توسط پيامبران آورده شده ممكن مى‌سازد و قول پيامبر را حجّت و كتاب وحى را به عنوان دليل مطرح مى‌كند. با رجوع به وحى و گفتار پيامبر مى‌توانيم منظور از دين و وحى را بيابيم. بنابراين؛ بحث درون دينى هيچ اشكالى ندارد و ما مى‌توانيم با كتب مربوط به دين، منظور از دين را بررسى كنيم.

تلفيقى:

روش سوم ممكن است آميخته و تلفيقى از دو روش فوق باشد؛ هم درون دينى و هم برون دينى.[1]

در اين نوشتار، نخست به طور خلاصه با روش برون دينى به اهداف و قلمرو دين مى‌پردازيم، سپس همانند كتاب مورد بررسى، روش درون دينى را پيگيرى مى‌كنيم.

[1] - ر. ك. به: محمدتقى جعفرى، فلسفه دين، ص 27 به بعد.