15) شريعت چيست؟

آقاى بازرگان تعليمات و فرمايشات ائمه‌اطهار (ع) را در موضوعات مختلف به خصوص در باب سياست و حكومت، را جزء دين محسوب نمى‌كند. براى مثال به خطبه‌ها و نامه‌هاى اميرالمؤمنين على (ع) به خصوص نامه مالك اشتر، اشاره مى‌كند و مى‌نويسد:

«فرمانى است مفصل و جامعه‌شناسانه، با دستورالعملها و درسهاى فراوان در آيين مُلكدارى و مردمدارى و خدمتگزارى و با تفكيك كامل دين از سياست. در اين نامه تا دلتان بخواهد از انصاف، عدالت، احسان، خدمت، مديريت، مراقبت، مساوات، مشورت، گذشت و محبت داد سخن داده شده است. ولى يك جمله در آنجا نمى‌بينيد كه سفارش اجرا و نظارت در فرايض دينى و در ايمان و عبادت مردم را به مالك اشتر كرده باشد. جز اقامه نماز جمعه كه مى‌دانيم جنبه سياسى- عبادى دارد.»[1]

درباره ائمه‌اطهار (ع) مى‌گويد:

«در گفتارها و آموزشها و كارهاى ثبت‌شده از رسول‌خدا و ائمه‌هدى تا دلتان‌بخواهد سفارشها ودستورالعمل هاى زندگى جارى ودنيايى‌وجود دارد؛ مانند طب‌النّبى و طب‌الرضا، كلمات قصار، نهج‌البلاغه، نهج‌الفصاحه، حكمتها و روايات رسيده از پيامبر گرامى و امامان، تقريبا در كليه روابط و آداب زندگى. خطبه‌هاى نهج‌البلاغه و نامه‌هاى حضرت‌امير ضمن آنكه شامل خداشناسى و دين‌شناسى و تعليم‌وتربيت است، عنايت وافر نسبت به اخلاق و روابط اجتماعى و مسائل حكومتى و اداره امّت نيز دارد ...

تعليماتى كه از اين نظرها داده‌اند، در عين ارزنده و ممتاز بودن، جزء دين و شريعت حساب نمى‌شود و مشمول"

انْ هُوَ الَّا وَحْىٌ يُوحى‌

" نمى‌گردد.»[2]

اشتباه اساسى آقاى بازرگان مربوط به منابع دين اسلام است. اقتضاى‌

[1] - مهدى بازرگان، همان، ص 75.

[2] - همان، ص 76.