مار آبى و يا عقرب در جاى نمناك كه زيان نمى‌رساند، و اگر موذى باشد گرچه نسبت به ديگران نيز لازم است دفع شر شراب كنى كه جان و مال ديگران همانند جان و مال خودت محترم و واجب الحفظ است، و تو كه براى زيارت خانه خدا و مردم آمده‌اى حرمت خدا و مردمش را نيز منظور دار.

3- كندن گياه حرم:

هر چه در حرم برويد كندن و بريدنش بر همه كس اعم از محرم و غيرمحرم حرام و بر محرم حرام‌تر است، مگر كندن ميوه ميوه و سبزى خوردن و هر چه براى خوردن است كه از اين نظر حرام نيست، و نيز هر گياهى كه خودت كاشته‌اى، يا در خانه ملكى يا اجاره‌اى و يا هر خانه‌اى كه حق تصرف و سكونت دارى، گياهى در زمان تصرف روئيده يا كاشته‌اى، كه چيدن اينها نيز براى تو و فقط تو جائز است، و غير اين موارد به جز گياهان خوراكى را نمى‌توان ببرى يا بكنى، و حدّ حرم چنانكه گذشت مساحت چهار فرسنگ در چهار فرسنگ است و اكنون مسائلى چند:

مسأله 1- چنان مى‌نمايد كه درختان و گياهان خشك و بى‌جان كه از ريشه خشكيده‌اند، و نيز چوب‌هاى خشك پيوسته به درختان تر، اينها نيز از موارد استثنايند كه جان گياهى ندارند، و چه بسا به رشد درختان نيز زيان دارند، چنانكه شاخه شكسته و برگ افتاده را نيز مى‌توان برداشت گرچه ديگرى به گناه كنده باشد.

مسأله 2- درختى كه ريشه و تنه‌اش در حرم و شاخه‌هائى از آن بيرون حرم است يا بعكس، قسم به بيرونى حرم نيز مانند درونيش محترم است و در امان، كه حتى اگر حيوانى روى شاخه يا تنه بيرونى حرم باشد صيدش در بيرون حرم نيز حرام است، چنانكه از حضرت على (ع) آمده كه «درختى پايه‌اش در حرم و