يكى از بدترين نسبت‌ها را درخصوص پزشك، بهيار و يكى از بالاترين ميزان مرگ و مير اطفال و ... را در كل خاورميانه داشت. درست بود كه انقلاب سفيد به روستائيان كمك كرد ... اما اين هم حقيقت داشت كه 96% روستائيان بدون برق ماندند و در برابر هر دو خانوار كه زمين دريافت كردند، يك خانوار بى‌زمين ماند ... روشن بود كه سطح زندگى بسيارى از خانواده‌ها ... بهبود يافت، اما اين هم روشن بود كه كيفيت زندگى بسيارى از خانواده‌ها با گسترش حاشيه‌نشينى، حصيرآبادها، حلبى‌آبادها و ... نقصان گرفت.[1] بايد دانست كه تحليل انقلاب اسلامى براساس اين نظريه، با اشكالاتى چند روبه‌روست. اشكال عمده تطبيق اين نظريه با انقلاب اسلامى ايران در اين است كه نظريه‌پردازان معتقدند روند شبه مدرنيزاسيونى كه در ايران از سال‌ها پيش از انقلاب شروع شده بود، نقطه آغاز افزايش انتظارات بود كه بعدها بالارفتن بهاى نفت و برخوردارى عمومى از امكانات فراوان و سپس كاهش قيمت نفت، اين فاصله تحمل‌ناپذير را ايجاد كرد.

روند شتابان مدرنيزاسيون در ايران از اوايل دهه 50 آغاز شد. با بررسى دقيق‌تر درمى‌يابيم كه اين نظريه اساساً فعاليت‌ها، مبارزات و نارضايتى‌ها عليه رژيم پهلوى دوم را قبل از مدرنيزاسيون، در نظر نگرفته و به‌همين‌رو انقلاب را تنها ناشى از مدرنيزاسيون مى‌داند. اين در حالى است كه برخى تحليل‌گران، ريشه‌هاى نارضايتى‌ها و قيام‌ها عليه دولت پهلوى را به مدت‌ها پيش از آغاز روند مدرنيزاسيون در ايران بازمى‌گردانند.

همچنين اين نظريه اگرچه ممكن است برخى عوامل شتابزا در وقوع انقلاب را توضيح دهد، در بيان علت وقوع انقلاب اسلامى به تحليلى يك‌جانبه پرداخته است؛ حال‌آنكه عوامل مختلفى در پيدايش هر انقلاب مؤثر است و انقلاب اسلامى ايران نيز از اين قاعده بيرون نيست. بنابراين نمى‌توان مدرنيزاسيون را عامل اصلى انقلاب ايران دانست.

سه. ميشل فوكو (نظريه فرهنگى انقلاب)

يكى از انديشمندان علوم اجتماعى فرانسه ميشل فوكوست كه به انقلاب اسلامى ايران‌

[1]. همان، ص 409 و 410.