ابتدا به بررسى بحث نخست مى‌پردازيم و دلايل كسانى را كه به عدم تشكيل حكومت به دست پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم باور دارند بررسى مى‌كنيم.

رسالت منهاى حكومت‌

نويسنده مصرى على عبد الرازق از اين ايده دفاع مى‌كند كه زعامت و رهبرى نبىّ اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم تنها زعامت دينى بوده است و منشأ اين زعامت، نبوّت و رسالت او است. به همين سبب، با وفات او چنين زعامتى خاتمه مى‌يابد و امرى قابل نيابت و جانشينى نيست. آن‌چه پس از رسول اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم به دست خلفا واقع شد از نوع زعامت وى نبوده است، بلكه خلفا داراى زعامت سياسى بودند. آنان حكومت و دولت عربى تشكيل دادند و از دعوت دينى رسول اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم براى تقويت خويش مدد گرفتند. رهبران اين حكومت جديد التأسيس، خود را خليفه رسول خواندند و اين امر اين گمان را در اذهان پديد آورد كه رهبرى و زعامت آنان به جانشينى از زعامت رسول اللّه صلّى اللّه عليه و اله و سلم است، حال آن‌كه پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم تنها داراى زعامت دينى بوده، و اين زعامت قابل انتقال و نيابت نبوده است. پيامبر، واجد ولايت سياسى نبوده است تا به خلفا و جانشينان او انتقال يابد.[1] عبد الرازق براى اثبات مدّعاى خويش به دو دليل متوسّل مى‌شود: دليل نخست او تمسّك به برخى آيات قرآنى است. در اين آيات، شأن پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم در رسالت و بشير و نذير بودن منحصر شده است. به اعتقاد وى، اگر پيامبر اكرم غير از شأن رسالت و نبوّت، داراى منصب حكومت و ولايت نيز باشد، سزاوار بود كه در آيات قرآنى به آن اشاره مى‌شد و شأن وى در نبوّت و نذير و بشير بودن خلاصه نمى‌گشت.[2] برخى از آيات مورد استشهاد وى عبارتند از:

إن أنا إلّا نذير و بشير.[3]

[1] - الإسلام و أصول الحكم، على عبد الرازق، ص 90- 94.

[2] - همان، ص 73.

[3] - اعراف( 7): آيه 188.