هرگز منعى از طرف شارع متوجه آنان نيست، بلكه در سبك‌هاى معقول و خود آزادند و هرگز در نوع زندگى و شيوه آن، مادام كه لطمه‌اى بر پاكيزگى روحى و جسمى ديگران وارد نكنند و موجب هتك مقدّسات جامعه نباشد، مختارند و شرع، ابدا در آنها دخالتى ندارد.

17. اشكال به اين‌كه دخالت فقيه سبب اختلال اقتصادى و ... مى‌شود.

اگر فقيه، در قالب فقاهت و با اعمال قدرت مذهبى، در آيين كشوردارى دخالت كند، كشور رو به اختلال اقتصادى و فساد اخلاقى مى‌رود و جملگى اينها، شرايط را براى استثمار مملكت به دست ناپاك اجانب، فراهم خواهد ساخت و اين چيزى است كه اين سرزمين تاكنون به خود نديده است. ايران، بر خود مى‌بالد و غرورمندانه بر اين امتياز جاودانه خود مباهات مى‌كند كه در كشاكش بى‌پايان دهر، حتى لحظه‌اى هم طوق بندگى استعمار بيگانه را، به گردن ننهاده است.[1] او سپس ادامه مى‌دهد:

اين سطور را تنها و تنها از روى كمال اخلاص و امانت در رسالت خردمندى! و پژوهندگى پيرامون حكمت عملى حكومت و راه و رسم كشوردارى، در معرض تفكر انديشمندان كه از انگيزه فرصت‌طلبى و سودجويى، از دانش خود، پيراسته‌اند، قرار دادم.

در اين سطور، ادعاهايى را مى‌بينيم كه شايد حاجتى به تحليل و بازنگرى ندارد، بلكه خود، عينا دليلى بر انحراف نقدها از طريق مستقيم انديشه است، ولى درعين‌حال به يكايك ديدگاه‌هاى ايشان، نظر دوخته و جملگى را با سنجش لازم، پى‌گيرى مى‌كنيم.

اوّلين مسئله آن است كه ايشان، وحشت فراوانى دارد كه فقه و فقاهت، در آيين كشوردارى قرار گيرد، زيرا معتقد است كه اين موجب فساد و فقر و دستيابى استثمار است.

تاكنون از فرمايش اين نويسنده محترم، براى ما روشن نشده كه آيا ايشان اين حالت‌

[1] - حكمت و حكومت، ص 213.